Ngièng Hók

Ngièng Hók

Ngièng Hók (嚴復, 1853 nièng 12 nguŏk 10 hô̤ - 1921 nièng 10 guŏk 27 hô̤), cê Gĭ-dô̤ (幾道), Hók-ciŭ-nè̤ng, sê Dṳ̆ng-guók gê̤ṳng-dô̤i gì sṳ̆-siōng-gă, huăng-ĭk-gă.

1867 nièng, Ngièng Hók diē Hók-ciŭ Sùng-céng Hŏk-dòng hŏk-sĭk sāi sùng. 1877 nièng, ĭ liù-hŏk Ĭng-guók hŏk-sĭk hāi-gŭng, 1879 nièng duōng-lì Dṳ̆ng-guók. 1895 nièng Gák-ngū Hāi-ciêng Dṳ̆ng-guók ciêng-bâi cĭ-hâiu, ĭ kăi-sṳ̄ ciŏng cĭng sâ̤ să̤-huŏng siĕng-céng gì sṳ̆-siōng gái-siêu diē Dṳ̆ng-guók, bī-gáu chók-miàng gì huăng-ĭk cáuk-pīng ô Tiĕng Iēng Lâung (天演論) gâe̤ng Guók Hô Lâung (國富論).

Ngièng Hók ciŏng Tiĕng Iēng Lâung diē-sié gì lâng guó "natural selection" gâe̤ng "survival of the fittest" hŭng-biék huăng-ĭk siàng "ŭk gêng tiĕng dĕk" (物競天擇) gâe̤ng "sék-ciā sĕng-còng" (適者生存). Ngièng Hók siōng tŭng-guó cī lâng guó uâ gó̤-só Dṳ̆ng-guók-nè̤ng, ék-diâng diŏh ôi-lāu guó-găk hô-giòng kṳ̀ng-gīng hóng-dáu, nâ-mò̤ cêu â̤ ké̤ṳk bĕk-nè̤ng kiă.

Ngièng Hók huăng-ĭk să̤-huŏng cáuk-pīng, tái-dô iā nêng-cĭng. Găh Tiĕng Iēng Lâung gì sê̤ṳ diē-sié, ĭ siā gáu: "Ĭk sê̤ṳ săng nàng: Séng Dăk Ngā" (譯事三難: 信達雅). Séng, cêu sê ng-sāi gāi-biéng nguòng cáuk-ciā gì é-sé̤ṳ; Dăk, cêu sê ngṳ̄-ngiòng diŏh tŭng-sáung, hù-hák ngṳ̄-huák; Ngā, cêu sê sāi sṳ̀ cô̤ guó diŏh ô ngā-dé. Cī guó uâ dó̤i hâiu-sié īng-hiōng cĭng duâi, ék-dĭk gáu gĭng-dáng, nè̤ng ĭng-nguòng nêng-ùi "Séng" "Dăk" "Ngā" sê puáng-duáng huăng-ĭk hō̤ ngài gì biĕu-cūng (chŭi-iòng Ngièng Hók cê-gă táu-dā̤ mò̤ cūng-kuāng gōng guó).