Ì-sông-gŏ̤ Cióh-dé
Chăng-kō̤ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Háng-cê gì bēng-buōng. / 參考閩東語漢字其版本。
«Ì-sông-gŏ̤ Cióh-dé» (貽順哥燭蒂) sê Mìng-kiŏk diē-sié iā chók miàng gì siŏh dà̤ hī-kiŏk, cêng sâ̤ Hók-ciŭ-nè̤ng dŭ â̤ báik. Ciā kiŏk sê Mìng-kiŏk kiŏk cáuk-gă Dâing Chiĕu-dìng diŏh 1952 nièng gì sèng-âu gŏng-gé̤ṳ mìng-găng gì siŏh ciáh dùng-miàng gì gó-sê̤ṳ siā gì, gōng siŏh ciáh miàng-cê hô̤ lā̤ Ì-sông-gŏ̤ gì găng-giēu-lê sĕng-é-nè̤ng tō̤ lâu-mā, sék kó̤ lâu-mā, có̤i cṳ̄ng nâ dáik gáu siŏh lăk cióh-dé gì gó-sê̤ṳ.
Iēng Ì-sông-gŏ̤ có̤i chók-miàng gì ô Lìng Ô-hâ (林務夏), Ciŏ Siêng-gṳ̆ng (朱善根) dēng dēng Mìng-kiŏk ngiê-sŭk-gă. 2015 nièng, iù ciā gó-sê̤ṳ gāi-biĕng gì Ì-sông-gŏ̤ săng-iòng-kăi-tái cūng-bê buăng siông Dṳ̆ng-iŏng-dài Hié-kiŏk Chŭng-cáik Uāng-huôi gì ū-dài, cuòi iâ sê Mìng-kiŏk tàu-huòi siông Chŭng Uāng.
Gó-sê̤ṳ
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]Ciā gó-sê̤ṳ gì ciō-ìng-gŭng miàng-cê hô̤ lā̤ Mā Ì-sông (馬貽順), bék-nè̤ng gó̤ ĭ Ì-sông-gŏ̤ (貽順哥), chă-bók-dŏ̤ sê Muāng-chĭng Gièng-lṳ̀ng gáu Gă-kéng hī sèng-âu gì nè̤ng. Ĭ diŏh Nàng-dòi Siŏh-săi-dău (南臺石獅兜, gĭng-dáng Hók-ciŭ Dài-gĕ̤ng-kṳ̆ Iòng-bìng-lô nàng duăng) hŭ-uái kŭi siŏh găng sĭ-siáng-dáing, ciā nè̤ng cêng-kó̤ găng-giēu-lê, tŭng-guó có̤-sĕng-é gâe̤ng bóng-dái téng gáu iā sâ̤ gì cièng. Bók-guó, ĭ nè̤ng gáu dṳ̆ng-nièng lāu gô sê dăng-sĭng-gŏ̤ siŏh ciáh.
Giàng-sùng-gì Dìng Chŭng-sĕng (陳春生) tá̤ ĭ nòng-bâ Dìng Iū-dáik (陳友德) kó̤ chók-hāi, buáng-diô-dŏng dáe̤k gáu hŭng-tăi, sùng huăng kó̤, nè̤ng biéng mò̤-dó̤i-tō̤ kó̤. Ì-sông-gŏ̤ tiăng gōng ciā Dìng Chŭng-sĕng gì lâu-mā Lìng Chŭng-hiŏng (林春香) săng iā cóng, nè̤ng bô lùng-uăk, cêu kĕk bóng-dái gì huŏng-sék buóh siōng bék ĭ có̤ cê-gă gì lâu-mā. Dìng Iū-dáik gó-nâ-háng Ì-sông-gŏ̤ dó̤i cê-gă chió iā hō̤, bék ĭ sĭng-bô gá ké̤ṳk Ì-sông-gŏ̤. Lìng Chŭng-hiŏng mò̤-niĕ-ài, tì-chók săng ciáh dièu-giông: ék, Ì-sông-gŏ̤ diŏh hó-cáik iōng Dìng Iū-dáik, sī lō̤ gó diŏh ké̤ṳk ĭ sáe̤ng-câung; nê: giék-huŏng ī-hâiu nâ sê iōng-giāng, diŏh dò̤ siŏh ciáh ké̤ṳk Dìng Chŭng-sĕng có̤ giāng; săng, nâ sê Dìng Chŭng-sĕng diōng lì, Ì-sông-gŏ̤ diŏh mā-siông ciŏng ĭ dèng ké̤ṳk Dìng Chŭng-sĕng. Ì-sông-gŏ̤ ciòng-buô dùng-é, ciŏng ĭ tō̤ diōng có̤ lâu-mā. Lâng ciáh nè̤ng iōng lâng ciáh giāng, Ì-sông-gŏ̤ ciŏng duâi-giāng dò̤ có̤ Dìng Chŭng-sĕng gì giāng. Dìng Iū-dáik sī lō̤ ī-hâiu, ĭ iâ áng iók-dêng ciŏng Lō̤ Dìng muài lâi.
Mò̤ siōng gáu sĕk nièng ī-hâiu, hiā Dìng Chŭng-sĕng săng-mŭk-siŏh-sì chók-hiêng, lì tō̤ Chŭng-hiŏng, iéu-giù Ì-sông-gŏ̤ áng cĭ sèng gì iók-dêng ciŏng Chŭng-hiŏng dèng ké̤ṳk ĭ. Ì-sông-gŏ̤ ng-kīng, lâng ciáh nè̤ng gó̤ gáu Hāi-huòng-tiăng (海防廳) gì Uòng Siêu-làng (王紹蘭) lō̤-iè hŭ-uái. Lìng Chŭng-hiŏng iéu-giù áng cĭ sèng gì iók-dêng lì bâing, Ì-sông-gŏ̤ gōng táu-dā̤ dŭ mò̤ sié-nó̤h iók-dêng. Uòng Siêu-làng mâ̤ báik diŏh ciŏng có̤, cêu kó̤ chiăng-gáu cê-gă gì lâu-mā Băh Gŭng-ìng (白恭人). Áng Băh Gŭng-ìng gì gióng-ngiê, Uòng Siêu-làng niông Chŭng-hiŏng giàng gáu ngà-muòng (衙門) tiăng gì piăng-hâiu kó̤. Mò̤-niŏh-òng, piéng Dìng Chŭng-sĕng gâe̤ng Ì-sông-gŏ̤ lâng ciáh nè̤ng gōng Chŭng-hiŏng ī-gĭng cê̤ṳ-sák, muóng ĭ-gáuk-nè̤ng diê-nè̤ng siōng ciŏng ĭ sĭ-tā̤ liāng diōng kó̤ muài; bô gōng ng-kīng dĭk gì hī ciáh â̤ lêng-ngôi dáik gáu siŏh ciáh è̤ng-bău. Dìng Chŭng-sĕng mā-siông gōng diŏh liāng; Ì-sông-gŏ̤ gōng ciŏng sĭ-tā̤ niông ké̤ṳk Dìng Chŭng-sĕng. Uòng Siêu-làng cêu ciŏng Lìng Chŭng-hiŏng puáng ké̤ṳk Dìng Chŭng-sĕng; bô ciŏng siŏh ciáh è̤ng-bău dò̤ ké̤ṳk Ì-sông-gŏ̤. Ì-sông-gŏ̤ gó-nâ-háng sê cièng, iā huăng-hī; gáu chió huăng kī lì ché̤ṳ, huák-hiêng diē-sié nâ ô siŏh lăk cióh-dé.
Dó̤i Hók-ciŭ Ùng-huá gì Īng-hiōng
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]«Ì-sông-gŏ̤ Cióh-dé» gâe̤ng «Dâng Dòng Diông» (鄭唐傳), «È̤ng-gùng-gé» (紅裙記), «Kák Dà̤ Gé» (揀茶記) cà̤ hô̤ lā̤ Hók-ciŭ sé duâi mìng-găng gó-sê̤ṳ, dó̤i Hók-ciŭ ùng-huá ô cĭng duâi gì īng-hiōng. Găk Hók-ciŭ-uâ diē-sié, kĕk „Ì-sông-gŏ̤ cióh-dé“ lì má nè̤ng găng-giēu-lê, „ì-sông“ lì gōng nè̤ng séng-gák găng-giēu-lê.
Gŏng-gé̤ṳ hŏk-ciā gì ngiēng-géu, lĭk-sṳ̄ gà̤-dēng cĭng gì ô Mā Ì-sông ciā nè̤ng. Gĭng-dáng Hók-ciŭ Sé Dṳ̆ng hŏk-hâu diē-sié ô siŏh déng „Siŏh-săi Dài-sèng-siâ“ (石獅臺前社) gì siŏh-bĭ, gà̤-dēng gōng: Dô̤-guŏng (道光) 6 nièng 11 nguŏk, Dài-sèng-siâ 28 ciáh nè̤ng giŏng-kuāng siŭ-lī diô, kī ciā bĭ diŏh Duâi-miêu-săng (大廟山) Báik-gáe̤k-cāng (八角井) biĕng-dău gé-niêng. Gì-dṳ̆ng iâ ô Mā Ì-sông gì miàng-cê. Ĭ giŏng-kuāng 7 duái dâi-iòng, giŏng gì cièng diŏh diē-sié bà̤ miàng dâ̤ 4. Gó-chṳ̄ hŏk-ciā giéng-gáe̤k lĭk-sṳ̄ gà̤-dēng gì Ì-sông-gŏ̤ ng-sê cĭng gì găng-giēu-lê, ĭ dó̤i cê-gă găng-giēu-lê, găk hiŏng-lī giŏng-kuāng có̤ dâi-gié iā cék-gĭk.