Isaac Newton
Isaac Newton (1643 nièng 1 nguŏk 4 hô̤ – 1727 nièng 3 nguŏk 31 hô̤), iâ â̤ ĭng-ĭk có̤ Ngiù-dóng (牛頓), sê Ĭng-guók ŭk-lī-hŏk-gă, só-hŏk-gă, tiĕng-ùng-hŏk-gă, cê̤ṳ-iòng diék-hŏk-gă, liêng-gĭng-sŭk-sê̤ṳ gâe̤ng sìng-hŏk-gă. Ĭ găk 1687 nièng huák-biēu gì «Cê̤ṳ-iòng Diék-hŏk gì Só-hŏk Nguòng-lī» (Lá-dĭng-ngṳ̄: Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica), ké̤ṳk nêng-ùi sê kuŏ-hŏk-sṳ̄ siông dék ūi-dâi gì cáuk-pīng. Găk cṳ̆ diē, Newton gōng-gāi lāu uâng-iū īng-lĭk gâe̤ng ông-dông-hŏk săng duâi dêng-lŭk. Cī piĕ kái-niêng dŭ sê gĭng-diēng lĭk-hŏk gì gĭ-chū, găk ê-lài săng-báh nièng ék-dĭk tūng-dê kuŏ-hŏk gì ṳ̄-dêu-guăng, iâ sê hiêng-dâi gĕ̤ng-tiàng-hŏk gì gĭ-chū. Newton céng-mìng, dê-giù gà̤-dēng gì ŭk-cék ông-dông gâe̤ng ṳ̄-dêu sĭng-tā̤ gì ông-dông dŭ sê cŏng-sùng dè̤ng-kuāng gì cê̤ṳ-iòng huák-cáik, ŏ̤h ciŏng-uâng ĭ tiék-dā̤ chēng lâi kuŏ-hŏk-gái dó̤i nĭk-sĭng-suók gì huài-ngì.
Diŏh lĭk-hŏk huŏng-miêng, Newton ngiēng-géu lāu dông-liông gâe̤ng gáe̤k-dông-liông gì nguòng-lī. Diŏh guŏng-hŏk huŏng-miêng, ĭ huák-mìng siŏh cṳ̄ng â̤ huāng guŏng gì uông-uōng-giáng; ĭ ciŏng băh guŏng buŏng có̤ chāi-sáik gì guŏng-puō, huák-diēng lāu ngàng-sáik gì lī-lâung. Diŏh só-hŏk huŏng-miêng, ĭ gâe̤ng Gottfried Leibniz dùng-sì huák-mìng mì-cék-hŭng. Ĭ iâ céng-mìng lāu nê-hâung-sék dêng-lī, dēng-dēng.
| Wikimedia Commons diē-sié ô gâe̤ng Isaac Newton ô-găng-guó gì nô̤i-ṳ̀ng. |
