Hók-ciŭ-uâ ĭng-ông hiê-tūng

Chăng-kō̤ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Háng-cê gì bēng-buōng. / 參考閩東語漢字其版本。

---

Cī piĕng ùng-ciŏng ciŏng-muòng gái-siêu Hók-ciŭ-uâ gì ĭng-ông hiê-tūng (音韻系統).

Ĭng-ông

Áng Muāng-chĭng sèng-hâiu gì ĭng-ông-cṳ̆ «Chék Lìng Báik-ĭng» (戚林八音) diē-sié gì gōng-huák, Hók-ciŭ-uâ dŭ-liāng ô 33 bĭh ông-mō̤ (韻母), 15 bĭh siăng-mō̤ (聲母) gâe̤ng 8 bĭh siăng-diêu (sĭk-cié nâ ô 7 bĭh). Gĭng-dáng Hók-ciŭ-uâ gì ĭng-ông tā̤-hiê duâi-tā̤-siông gâe̤ng hiā sèng-hâiu chă-bók-dŏ̤. Dáng-sê, gĭng-dáng Hók-ciŭ-uâ gó ô ông-mō̤ gṳ̆ng siăng-diêu huák-sĕng „sĕ̤ng-ông-huá“ (松韻化) hĕ̤k-ciā „kŭi-ông-huá“ (開韻化), siăng-mō̤ huák-sĕng „pé-ĭng-huá“ (鼻音化) dēng-dēng gì hiêng-chiông, cuòi dŭ sê «Chék Lìng Báik-ĭng» diē-sié mò̤ tā̤-hiêng chók lì gì. Lêng-nguôi, Hók-ciŭ-uâ gì kēu-ngṳ̄ gó ô siŏng-dŏng hŭk-ciăk gì siăng-diêu biéng-huá giĕ-cáik.

Siăng-diêu

Hók-ciŭ-uâ ô 7 bĭh siăng-diêu, áng «Chék Lìng Báik-ĭng» diē-sié gì gōng-huák, cī 7 bĭh siăng-diêu sê „Siông-bìng“ (上平), „Siông-siăng“ (上聲), „Siông-ké̤ṳ“ (上去), „Siông-ĭk“ (上入), „Hâ-bìng“ (下平), „Hâ-ké̤ṳ“ (下去), „Hâ-ĭk“ (下入). Gū Háng-ngṳ̄ gì „Siông-siông“ (上上) gâe̤ng „Hâ-siông“ (下上) găh Hók-ciŭ-uâ diē-sié ī-gĭng hăk siŏh dŏi biéng chiàng siŏh bĭh hô̤ lā̤ „Siông-siăng“ (上聲) gì siăng-diêu gò̤ lāu.

Â-dā̤ cī diŏng biēu-gáik sê sāi Ngô-dô-biĕu-ĭng-huák (五度標音法) lì biēu-sê chók 7 bĭh siăng-diêu gì diêu-dĭk (調值) gì. Siăng-diêu găh hiêng-câi Háng-ngṳ̄ hŏk-gái diē-sié gì dó̤i-éng mìng-chĭng (名稱) siā diŏh có̤i muōi hī siŏh dĭk diē-sié. Siăng-diêu diêu-dĭk áng Hók-ciŭ-kiŏng có̤ biēu-cūng gì.

«Chék Lìng Báik-ĭng» gì siăng-diêu mìng-chĭng	Dù-hìng biēu-sê	Só-cê biēu-sê	Hŏk-gái diē-sié gì dó̤i-éng mìng-chĭng
Siông-bìng	˥˥	55	陰平
Siông-siăng	˧˧	33	陰上/陽上
Siông-ké̤ṳ	˨˩˦	214	陰去
Siông-ĭk	˨˦	24	陰入
Hâ-bìng	˥˧	53	陽平
Hâ-ké̤ṳ	˨˦˨	242	陽去
Hâ-ĭk	˥	5	陽入

Siăng-mō̤

Hók-ciŭ-uâ ô 15 bĭh siăng-mō̤, cuòi cêu-sê nē̤ng-gă bàng-siòng gōng gì „Sĕk-ngô-ĭng Hiê-tūng“ (十五音系統). Nâ sê áng huák-ĭng buô-ôi lì buŏng gì uâ, cī 15 siăng-mō̤ â̤ dé̤ṳng buŏng „Hò̤-lè̤ng cū“, „Chói-puòi cū“, „Ngāi ék cū“ gâe̤ng „Ngāi nê cū“ cī 4 cū.

Hók-ciŭ-uâ siăng-mō̤ tā̤-hiê biēu

Cū-biék	Mò̤-ké-ĭng	Ô-ké-ĭng	Pé-ĭng	Gì-tă
Hò̤-lè̤ng cū	k	kʰ	ŋ	ʔ	h / ɸ
Chói-puòi cū	p	pʰ	m	β
Ngāi 1 cū	ts / tɕ	tsʰ / tɕʰ	ɳ	ʝ	z
Ngāi 2 cū	t	tʰ	n	l	s / ɕ / θ / f

1) Liŏh-sáik huŏng-gáh diē-sié gì siăng-mō̤ nâ găh kēu-ngṳ̄ ĭng-biéng gì sèng-âu chók-hiêng.

2) Siăng-mō̤ /β/, /ʝ/ gâe̤ng /z/ sê cŏk-ĭng/dĕ̤k siăng-mō̤.

3) Siăng-mō̤ /s/ găh Hók-ciŭ-uâ báe̤k-buô gâe̤ng nàng-buô gì kiŏng diē-sié (pī-ṳ̀ Lò̤-nguòng (羅源) hĕ̤k-ciā Hók-chiăng (福清) tĕ̤k /θ/. Ŏ̤h „siang“ tĕ̤k /θiaŋ/.

4) Siăng-mō̤ /s/ ô nè̤ng â̤ ciŏng ĭ tĕ̤k có̤ /f/.

Ŏ̤h „mò̤ chiŏk mò̤ sê̤ṳ“ tĕ̤k /mo tɕʰyo mo føy/.

5) Ô gì hŏk-ciā giéng-gáe̤k Hók-ciŭ-uâ siăng-mō̤ /h/ gâe̤ng sá̤-ông /i/, /y/ siŏng-pĭng (相拼) gì sèng-âu tĕ̤k có̤ /x/.

6) Siăng-mō̤ gâe̤ng /h/ gâe̤ng /u/ ông siŏng-pĭng gì sèng-âu, Lò̤-nguòng-kiŏng tĕ̤k có̤ /ɸ/.

Ŏ̤h „Hū-muòng“ /ɸu muoŋ/.

7) Siăng-mō̤ /ts/, /tsʰ/, /s/ găh sá̤-ông /i/, /y/ (gâe̤ng cī lâng bĭh sá̤-ông găh sèng-lāu gì sĕ̤ng-ông-mō̤) sèng-lāu sì-hâiu niōng-huá, tĕ̤k có̤ /tɕ/, /tɕʰ/, /ɕ/. Cī săng bĭh siăng-mō̤ găh ông-mō̤ /ɛ/ sèng-lāu gì sì-hâiu, ô nè̤ng iâ tĕ̤k có̤ niōng-ĭng.

Ŏ̤h „mò̤ chiŏk mò̤ sê̤ṳ“ tĕ̤k /mo tɕʰyo mo føy/.

8) Găh Diòng-lŏ̤h-kiŏng (長樂腔) dài-dŏng, mò̤ /n/ cī bĭh siăng-mō̤, sū-iū /n/ siăng-mō̤ gì cê dŭ hăk gáu /l/ siăng diē-sié gò̤ lāu.

Ŏ̤h: Lêng = Nêng /lɛiŋ/.

9) Hók-ciŭ gì dṳ̆ng-nièng-nè̤ng gâe̤ng hâiu-săng-giāng găh gōng-uâ gì sèng-âu ī-gĭng mò̤ buŏng /l/ gâe̤ng /n/ gò̤ lāu (dŏng-iòng, ô gì gĭng-guó buói-hóng gì nè̤ng â̤ buŏng chók cī lâng bĭh siăng-mō̤). Iòng-dŏng-diè sê /l/ siăng gì cê hăk gáu /n/ siăng diē sié.

Ŏ̤h Lêng = Nêng = /nɛiŋ/.

«Cék Lìng Báik-ĭng» diē-sié gì Hók-ciŭ-uâ siăng-mō̤ gâe̤ng siăng-mō̤-cê (聲母字) dŭ găh â-dā̤ biēu-gáh dài-dŏng:

Siăng-mō̤ cê	柳	邊	求	氣	低
Guók-cié ĭng-biĕu	l	p	k	kʰ	t
Siăng-mō̤ cê	波	他	曾	日	時
Guók-cié ĭng-biĕu	pʰ	tʰ	ts	n	s
Siăng-mō̤ cê	鶯	蒙	語	出	喜
Guók-cié ĭng-biĕu	ʔ	m	ŋ	tsʰ	h
Siăng-mō̤ cê	打	掌	與	君	知
Guók-cié ĭng-biĕu	Cī ngô cê biēu-sê gì siăng-mō̤ găh gà̤-dēng ī-gĭng chók-hiêng guó gò̤ lāu.

Ông-mō̤

Hók-ciŭ-uâ gì dăng ông-mō̤ ô 11 bĭh, dṳ̀-kŭi /i/, /y/, /u/ ī-nguôi, dŭ ô kŭi, māu 2 cṳ̄ng dó̤i-lĭk gì huák-ĭng, cuòi iâ hô̤ lā̤ sĕ̤ng-ông (松韻) gâe̤ng gīng-ông (緊韻).

Dăng sĕ̤ng ông-mō̤

Dăng ông-mō̤ biēu

Lôi-biék	Ông-mō̤
Māu lôi	a	e	ø	i	y	u	o
Kŭi lôi	ɑ	ɛ / æ	œ				ɔ

1) Ô gì hŏk-ciā giéng-gáe̤k /e/ gì kŭi-ông găi-dŏng sê /æ/.

Sĕ̤ng-ông ô 31 bĭh, duâi-buô-hông iâ ô kŭi gâe̤ng māu 2 cṳ̄ng dó̤i-lĭk gì huák-ĭng.

Sĕ̤ng ông-mō̤ biēu

Lôi-biék	Ông-mō̤
Māu lôi	ai	au		eu
Kŭi lôi	ɑi	au	ɛi	ɛu
Māu lôi	ia	ie	ieu	iu
Kŭi lôi	iɑ	iɛ	iɛu
Māu lôi	øy	yo	ya
Kŭi lôi	ɔy	yɔ
Māu lôi	ua	uai	uo	uoi	ui
Kŭi lôi	uɑ	uɑi	uɔ	uɔi	oi
Māu lôi	ou	iau
Kŭi lôi

1) «Chék Lìng Báik-ĭng» diē-sié mò̤ /iau/ ciā ông. Cī bĭh ông-mō̤ â̤ mâ̤ dé̤ṳng sáung Hók-ciŭ-uâ gì ciáng-sék ông-mō̤, găh hŏk-sŭk-gái gó ô cĕng-lâung. Duâi-buô-huông hŏk-ciā giéng-gáe̤k ĭ ng sê ciáng-sék gì ông-mō̤; bók-guó ô gì cê-diēng gâe̤ng hŏk-sŭk lâung-ùng bô ciŏng ĭ ĕng gáu ông-mō̤ tā̤-hiê diē-sié.

2) Ông-mō̤ /ya/ găh gĭng-dáng gì Hók-ciŭ-uâ diē-sié ī-gĭng tō̤ mâ̤ diŏh lāu. Áng «Tái-sṳ̄ Lìng Pék-săng Cê-ngiê Biêng-lāng» (太史林碧山字義便覽) gì gōng-huák, cī bĭh (Hṳa Ông) ông-buô gì cê nâ ô 4 bĭh. Cī 3 cê găh gĭng-dáng Hók-ciŭ-kiŏng diē-sié cìng-kuóng sê ciŏng-uâng gì: 1 cê gŭi gáu /ai/ ông (cṳā > cāi), 1 cê gŭi gáu /ie/ ông (hṳa > hie), 1 cê gŭi gáu /ɛ/ ông (hṳa > ha̤).

3) Kŭ-chèng-kiŏng (古田腔) ciŏng /yo/ tĕ̤k có̤ /yø/. Hiêng-câi ciŏng-uâng gì tĕ̤k-huák găh Hók-ciŭ-kiŏng diē-sié iâ kăi-sṳ̄ liù-hèng gò̤ lāu, dĕk-biék găh hâiu-săng-giāng dài-dŏng.

4) Ông-mō̤ /uoi/ gâe̤ng /ui/ (bău-guák cī lâng bĭh gì kŭi-ông) găh duâi-buô-hông dê-kṳ̆ ī-gĭng hăk chiàng siŏh bĭh ông gò̤ lāu, nâ ô Kŭ-chèng-kiŏng gâe̤ng Bìng-tàng (平潭) gì Hók-chiăng-kiŏng gó mò̤ hăk siŏh dŏi.

5) Ông-mō̤ /iu/ gâe̤ng /ieu/ (bău-guák ĭ gì kŭi-ông) găh duâi-buô-hông dê-kṳ̆ ī-gĭng hăk chiàng siŏh bĭh ông gò̤ lāu, nâ ô Kŭ-chèng-kiŏng gâe̤ng Bìng-tàng gì Hók-chiăng-kiŏng gó mò̤ hăk siŏh dŏi.

6) Ông-mō̤ /ieu/ gâe̤ng /iɛu/ găh Kŭ-chèng-kiŏng diē-sié tĕ̤k /iəu/ hĕ̤k-ciā /iau/.

Pé-ĭng ông-mō̤

Pé-ĭng ông-mō̤ biēu

Lôi-biék	Ông-mō̤
Māu	aŋ	eiŋ
Kŭi	ɑŋ	ɑiŋ
Māu	iŋ	iaŋ	ieŋ
Kŭi	ɛiŋ	iɑŋ	iɛŋ
Māu	yŋ	øyŋ	yoŋ
Kŭi		ɔyŋ	yɔŋ
Māu	uŋ	uaŋ	uoŋ
Kŭi	ouŋ	uɑŋ	uɔŋ
Māu		m̩ / n̩ / ŋ̍
Kŭi	ɔuŋ

1) Hók-ciŭ-uâ nâ ô siŏh bĭh siăng-huá ông /ŋ̍/. Dáng-sê /ŋ̍/ găh kēu-ngṳ̄ ĭng-biéng dài-dŏng sêu gáu âu-sāu siăng-mō̤ gì īng-hiōng huák-sĕng biéng-huá, gó â̤ sāng-sĕng lâng bĭh sĭng gì siăng-huá-ông /m̩/ gâe̤ng /n̩/.

ng sê /ŋ̍ sei/ >> /n̩ nei/

ng biáng /ŋ̍ piɑŋ/ >> /m̩ miɑŋ/

2) Hók-ciŭ-uâ diē-sié tĕ̤k siăng-huá-ông /ŋ̍/ gì cê nâ ô lâng bĭh, bêng-chiā dŭ sê hâ-ké̤ṳ siăng. Siŏh bĭh sê pēu-dêng-sṳ̀ (否定詞) „n̂g“, siŏh bĭh sê „sāi, bóng“ gì „n̂g“. Tàu-tàu hī siŏh bĭh „n̂g“ găh kēu-ngṳ̄ dài-dŏng duâi-bô-hông cìng-huóng tĕ̤k „ĭng“, dâ̤ nê bĭh găh kēu-ngṳ̄ dài-dŏng tĕ̤k có̤ „ŭng“.

Ng sāi giăng /ŋ̍ sai kiaŋ/ >> /iŋ nai kiaŋ/

Ô ng-ng mò̤ /ou ŋ̍ ŋ̍ mo/ >> /u ʔuŋ ʔuŋ mo/

3) Ông-mō̤ /ɑiŋ/ găh Hók-chiăng-kiŏng diē-sié tĕ̤k /æŋ/, ô gì nè̤ng gó â̤ găh /æ/ âu-sāu gă siŏh ciáh kĭng-siăng gì /i/, tĕ̤k chiàng /æiŋ/. Áng ciŏng-uâng huák-diēng, Hók-chiăng-kiŏng diē-sié gì /æŋ/ dì-cā iâ â̤ biéng gâe̤ng Hók-ciŭ-kiŏng siŏh iông, có̤i-cṳ̆ng cà̤ tĕ̤k /ɑiŋ/.

4) Ông-mō̤ /øyŋ/ găh Hók-chiăng-kiŏng diē-sié tĕ̤k /œŋ/, ô gì nè̤ng gó â̤ găh /œ/ âu-sāu gă siŏh ciáh kĭng-siăng gì /y/, tĕ̤k chiàng /œyŋ/. Áng ciŏng-uâng huák-diēng, Hók-chiăng-kiŏng diē-sié gì /œŋ/ dì-cā iâ â̤ biéng gâe̤ng Hók-ciŭ-kiŏng siŏh iông, có̤i-cṳ̆ng cà̤ tĕ̤k /øyŋ/.

Ông-muōi

Ông-muōi biēu

Lôi-biék	Ông-mō̤
Māu	akˀ	eikˀ
Kŭi	ɑkˀ	ɑikˀ
Māu	ikˀ	iakˀ	iekˀ
Kŭi	ɛikˀ	iɑkˀ	iɛkˀ
Māu	ykˀ	øykˀ	yokˀ
Kŭi	øykˀ	ɔykˀ	yɔkˀ
Māu	ukˀ	uakˀ	uokˀ
Kŭi	oukˀ	uɑkˀ	uɔkˀ
Māu	œkˀ	oukˀ
Kŭi		ɔukˀ

Ông-muōi biēu

Lôi-biék	Ông-mō̤
Māu	aˀ	iaˀ	uaˀ
Kŭi	ɑˀ	iɑˀ	uɑˀ
Māu	oˀ	uoˀ	yoˀ
Kŭi	ɔˀ	uɔˀ	yɔˀ

Ĭng-biéng hiêng-chiông

Hók-ciŭ-uâ ô iā hŭng-hó gì ĭng-ông biéng-huá hiêng-chiông. Câi-ĭ sê biéng-huá hìng-sék gó sê biéng-huá huâng-ùi găh Háng-ngṳ̄-cŭk(漢語族) diē-sié dŭ sê cĭng ô dĕk-sáik gì.

Hók-ciŭ-uâ gì ĭng-ông biéng-huá ng sê buōng-dā̤ cêu ô gì, áng hŏk-ciā ngiēng-géu, cī bĭh biéng-huá gáing-gáing sê téng Chĭng-dièu âu-gĭ gì sèng-âu huák-sĕng gì, bêng-chiā găh Sĕk-ék piék gì săng-kṳ̆ gó mò̤ ciŏng-uâng gì hiêng-chiông.

Hók-ciŭ-uâ gì ĭng-ông biéng-huá ô 3 lôi: siăng-mō̤, ông-mō̤, siăng-diêu. Găh cī 3 lôi diē-sié, siăng-mō̤ biéng-huá dék-ô gì giĕ-cáik dék gāng-dăng, siăng-diêu biéng-huá dék hŭk-căk.

Siăng-mō̤

Hók-ciŭ-uâ siăng-mō̤ biéng-huá sê 3 lôi ĭng-ông biéng-huá dài-dŏng dék gāng-dăng gì. Biéng-huá giĕ-cáik áng siăng-mō̤ gì huák-ĭng buó-ôi buŏng „hò̤-lè̤ng“, „chói-puòi“, „ngā-kī 1“, „ngā-kī 2“ 4 cū; gái áng sèng-sāu cê gì ông-muōi buōng „káe̤ng ông-muōi“ (空韻尾), „pé ông-muōi“ (鼻韻尾), „sék ông-muōi“ (塞韻尾) 3 cṳ̄ng.

Hò̤-lè̤ng Cṳ̄

Hò̤-lè̤ng cū gì siăng-mō̤ dŭ-liāng ô /k/, /kʰ/, /h/, /ŋ/ gâe̤ng /ʔ/ 5 bĭh.

Cê gì siăng-mō̤ sê hò̤-lè̤ng cū siăng-mō̤ /k/, /kʰ/, /h/,ciā cê nâ găh káe̤ng ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, cī săng bĭh siăng-mō̤ biéng chiàng /ʔ/.

gá-cṳ̆ gĭ　　/kɑ tɕy ki/ 　>　/ka ʝy ʔi/

ngā-kī　　/ŋa kʰi/　>　/ŋa ʔi/ (> /ŋai/)

sé hông　　/sɛi houŋ/　>　/si ʔouŋ/

Cê gì siăng-mō̤ sê hò̤-lè̤ng cū, ciā cê găh pé ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, siăng-mō̤ biéng có̤ /ŋ/.

kēng giāng　　/kʰeiŋ kiaŋ/　>　/kʰeing ŋiaŋ/

găng-ké-tiáng　　/kaŋ kʰɛi tʰiɑŋ/　>　/kaŋ ŋi liɑŋ/

săng-hông　　/saŋ houŋ/　>　/saŋ ŋouŋ/

huăng ák　　/huaŋ ʔɑkˀ/　>　/huaŋ ŋɑkˀ/

Cê gì siăng-mō̤ sê hò̤-lè̤ng cū, ciā cê găh sék ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, siăng-mō̤ mò̤ biéng-huá.

Chói-puòi Cū

Chói-puòi cū gì siăng-mō̤ ô /p/, /pʰ/ gâe̤ng /m/ 3 bĭh.

Cê gì siăng-mō̤ sê chói-puòi cū siăng-mō̤ /p/, /pʰ/, ciā cê găh káe̤ng ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, cī 2 bĭh siang-mō̤ biéng có̤ dĕ̤k ông-mō̤ /β/.

cī-bŏng　　/tɕi pouŋ/ 　>　/tɕi βouŋ/

chói-puòi　　/tsʰoi pʰuoi/　>　/tsʰui βuoi/

Cê gì siăng-mō̤ sê chói-puòi cū, ciā cê găh pé ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, siăng mō̤ biéng có̤ /m/.

bēng bàng　　/peiŋ paŋ/　>　/peing maŋ/

Nìng-pŏ̤　　/niŋ pʰo/　>　/niŋ mo/

Cê gì siăng-mō̤ sê chói-puòi cū, ciā cê găh sék ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, siăng-mō̤ mò̤ biéng-huá.

Ngāi 1 Cū

Ngāi 1 cū gì siăng-mō̤ nâ ô /ts/, /tsʰ/ 2 bĭh siăng-mō̤.

Cê gì siang mō̤ sê ngāi 1 cū siăng-mō̤ /ts/, /tsʰ/, chiā cê gah káe̤ng ông-muōi gì cê âiu-sāu sèng-âu, ô lâng cṳ̄ng biéng-huá. Siăng-mō̤ /ts/, /tsʰ/ gâe̤ng /i/, /y/ (hĕ̤k-ciā ī /i/, /y/ có̤ buáng mō̤-ĭng, ŏ̤h /ia/, /yokˀ/) siŏng-pĭng(相拼) sèng-âu, /ts/, /tsʰ/ biéng có̤ dĕ̤k siăng-mō̤ /ʝ/. Gì-tă cìng-huóng biéng có̤ dĕ̤k siăng-mō̤ /z/

gá-cṳ̆　　/kɑ tɕy/ 　>　/ka ʝy/

ké-chiă　　/kʰɛi tɕʰia/　>　/kʰi ʝia/ (> /ki ja/)

cū-cŭng　　/tsu tsuŋ/ 　>　/tsu zuŋ/

chék-chék　　/tsʰɛikˀ tsʰɛikˀ/ 　>　/tsʰi zɛikˀ/

Nô̤i-buô gì Chă-biék

Hók-ciŭ-uâ nô̤i-buô gì chă-biék bī-gáu duâi, dáng cī chă-biék duâi-buô-hông sê găh ĭng-ông diē-sié, dŏng-dê nè̤ng gó̤ cuòi hô̤ lā̤ „kiŏng“. Nâ áng kiŏng lì buōng gì uâ, Hók-ciŏ-uâ â̤ buōng „Hók-ciŭ-kiŏng“ (福州腔), „Hók-chiăng-kiŏng“ (福清腔), „Kŭ-chèng kiŏng“ (古田腔) 3 cṳ̆ng.

Hók-ciŭ-kiŏng

Mìng-gĕ̤ng làu-mih sū gōng gì Hók-ciŭ-uâ gĭ-buōng sê sṳ̆k cī cṳ̄ng kiŏng. Dê-lī siông bău-guák Hók-ciŭ chê, Mìng-âiu-gâing dṳ̆ng-nàng buô, Lièng-gŏng-gâing, Diòng-lŏ̤h-gâing, gâe̤ng Īng-tái-gâing dĕ̤ng-buô.

Hók-ciŭ sê sēng-dók sū-câi (省督所在), lĭk-sṳ̄ ī-lài nè̤ng dŭ giéng-gáe̤k cŭ-uái gì kiŏng sê biēu-cūng kiŏng.

Gâe̤ng «Chék Lìng Báik-ĭng» siŏng pàng, Hók-ciŭ-kiŏng ĭng-ông tā̤-hiê ī-gĭng huák-sĕng ciŏng-uâng gì biéng-huá:

1 „Chiu“ -ông gâe̤ng „Sieu“ -ông hăk siŏh dŏi biéng chiàng siŏh bĭh ông --/ieu/

(Hók-)ciŭ = (lăk-)ciĕu = /tsieu/

2 „Hui“ -ông gâe̤ng „Buoi“ -ông hăk siŏh dŏi biéng chiàng siŏh bĭh ông --/uoi/

puòi(-à̤) = pùi(-tàng) = /pʰuoi/

3 Sĭng-mō̤ găh cê dài-dŏng sèng-âu huák-sĕng sĭng-mō̤ luôi-huá hĕ̤k-ciā pé-ing-huá

dĭ sék /ti sekˀ/ --> /di leʔ/

Băng-báik /paŋ pɑikˀ/ --> /paŋ mɑiʔ/

4 Ông-mō̤ gâe̤ng ĭng-ĭk lièng lâng bĭh ké̤ṳ-sĭng-dêu pĭng-tĕ̤k gì sì-hâiu, biéng có̤ kŭi-ông hĕ̤k-ciā sĕ̤ng-ông.

Hók-chiăng-kiŏng

Hók-chiăng-kiŏng ciō-iéu găh Hók-chiăng gâe̤ng Bìng-tàng lâng bĭh dê-huōng sāi.

Hók-chiăng-kiŏng gì ông-mō̤ tā̤-hiê gâe̤ng ông-cṳ̆ «Chék Lìng Báik-ĭng» gà̤-dēng gōng gì ông-mō̤ tā̤ hiê chă mâ̤ kó̤ huông. Dáng-sê diŏh hiêng-câi Hók-chiăng hâiu-săng-giāng gōng gì Hók-chiăng-uâ diē-sié, „Chiu“ gâe̤ng „Sieu“, „Buoi“ gâe̤ng „Hui“ ī-gĭng buōng mâ̤ chĭng-chū gò̤ lāu.

Gâe̤ng Hók-ciŭ-kiŏng gì Chă-biék

SĬNG-DIÊU CHĂ-BIÉK

Hók-ciŭ-kiŏng gâe̤ng Hók-chiăng-kiŏng có̤i duâi gì chă-biék sê diŏh sĭng-diêu diêu-dĭk gà̤-dēng, câi-nṳ̄ sê dăng-cê gì sĭng-diêu gó sê kēu-ngṳ̄ tài-dŏng gì biéng-diêu. Ŏ̤h „tiăng“, găh Hók-ciŭ-kiŏng tĕ̤k /tiaŋ˥˥/, Hók-chiăng-kiŏng tĕ̤k /tiaŋ˥˧/.

SĬNG-MŌ̤ CHĂ-BIÉK

Bàng-uâ-cê cê-mō̤ „S“ găh Hók-ciŭ-kiŏng dài-dŏng tĕ̤k /s/, găh Hók-chiăng-kiŏng dài-dŏng tĕ̤k /θ/.

ÔNG-MŌ̤ CHĂ-BIÉK

Chŭi-iòng gōng Hók-chiăng-kiŏng gì ông-mō̤ tā̤-hiê gâe̤ng Hók-ciŭ-kiŏng uòng-ciòng māu-dáe̤k, dáng-sê Hók-chiăng-uâ gì ông-mō̤ gâe̤ng Hók-ciŭ-kiŏng gó sê ô chă-biék, dék mìng-hiēng gì chă-biék sê Hók-chiăng-kiŏng gì sĕ̤ng-ông-mō̤ (雙韻母) mò̤ chiông Hók-ciŭ-kiŏng hī māng sâ̤.

Kŭ-chèng-kiŏng

Kŭ-chèng-kiŏng sê Kŭ-chèng gâe̤ng Bìng-nàng lâng bĭh gâing gì nè̤ng gōng Hók-ciŭ-uâ gì kiŏng. Diâng-diŏh Kŭ-chèng-kiŏng găh gáuk-cṳ̄ng Hók-ciŭ-uâ gì kiŏng dài-dŏng, ĭng-ông tā̤-hiêng biéng-huá dék nâung gì. Kŭ-chèng-kiŏng ĭng-ông tā̤-hiê gâe̤ng «Chék Lìng Báik-ĭng» diē-sié gì ĭng-ông tā̤-hiê uòng-ciòng dó̤i-māu. Hók-ciŭ-kiŏng gâe̤ng Hók-chiăng-kiŏng gì ông-mō̤ dŭ â̤ gṳ̆ng sĭng-diêu huák-sĕng biéng-huá, cêu nâ Kŭ-chèng-kiŏng gó muòi huák-sĕng ciŏng-uâng gì biéng-huá.