Kū-cháik gì lā̤-bái-nĭk
Chăng-kō̤ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Háng-cê gì bēng-buōng. / 參考閩東語漢字其版本。
«Kū-cháik gì Lā̤-bái-nĭk» (苦惻其禮拜日, Hṳ̆ng-ngà-lé-ngṳ̄: Szomorú Vasárnap, iâ huăng-ĭk có̤ „Ŭ-áng gì Lā̤-bái-nĭk“), sê Hṳ̆ng-ngà-lé-nè̤ng Lài-só Sáik-lài-sĕk (萊素 塞萊什, Rezső Seress) găk 1933 nièng huák-buó gì gŏ̤-ké̤ṳk[1][2]:162.
Buói-gīng
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]Lài-só Sáik-lài-sĕk 1899 nièng[2]:162 chók-sĕng diŏh Hṳ̆ng-ngà-lé Buó-dăk-buôi-sṳ̆ (布達佩斯). Ĭ â̤ dàng gáung-kìng, iâ cê-gă ŏ̤h â̤ lāu cáuk-ké̤ṳk (作曲). Ĭ buóh siōng siàng-ùi cáuk-ké̤ṳk-gă, cêu kó̤ Bă-là̤ kó̤[3]. Nâ-sê gōng gáu lāu 1932 nièng, ĭ siā gì ké̤ṳk, nè̤ng siŏh-dà̤ dŭ ng-dĭk[3]. Hiā sèng-âu gĭng-cá̤ iâ mâ̤ hō̤, ĭ gì cū-guók — Hṳ̆ng-ngà-lé — muōng lì muōng sêu Huák-să̤-sṳ̆ gì īng-hiōng. Cī sâ̤ dâi-gé ók ĭ sĭng diē-sié, iâ ng hō̤ sêu, siā lāu cī-dà̤ ké̤ṳk. Gō̤-sṳ̀ kiēng-cáik (譴責) ìng-lôi có̤ ngài-dâi, gì-giù (祈求) Siông-dá̤ kō̤-lèng hiêng-dâi sié-gái gâe̤ng có̤ ngài-dâi gì ìng-lôi.
Cĭ-hâiu, gĭ-hŭ sū-iū gì ĭng-ngŏk chók-bēng-siŏng dŭ ng ké̤ṳk ĭ huák-hèng. Gì-dṳ̆ng siŏh-ciáh chók-bēng-siŏng gōng:[4]
Ng-sê ĭng-ôi cī-dà̤ kuóh tiăng-kī iā kū-cháik. Sê ĭng-ôi ciā ké̤ṳk gì gāng-cìng iā ciŏk-uông, ciŏk-uông gáu â̤ giăng. Cuòi dó̤i diē-nè̤ng dŭ mâ̤ hō̤.
(It is not that the song is sad, there is a sort of terrible compelling despair about it. I don't think it would do anyone any good to hear a song like that.[4])
1933 nièng â-buáng-nièng, ĭ dó̤-dā̤ sê gâe̤ng siŏh-ciáh ngŏk-siŏng (樂商) gōng hō̤, huák-hèng lāu cī-dà̤ ké̤ṳk gì ngŏk-puō (樂譜)[1].
1935 nièng, bô gāi puói lāu sĭ-ìng Ià-uŏk Lăk-só-lò̤ (László Jávor) siā gì sĭ có̤ gŏ̤-sṳ̀, găk Hṳ̆ng-ngà-lé liŏh-cié huák-hèng[3][5]. Hiā sèng-âu, ĭ gâe̤ng ĭ ê-huŏng-chă̤ gák mâ̤ hō̤, buŏng-kŭi kó̤[3]. Diòng-gōng ĭ gó̤-lòng-ciáh nè̤ng dià kó̤, cêu cūng-kuāng guó lāu lâng lā̤-bái. Ô siŏh-nĭk, ciáng-hō̤ sê lā̤-bái-nĭk, ĭ tàu ngiăh-kī kó̤ muōng ché̤ṳ tiĕng[2]:162. Tiĕng lā̤ dâung ṳ̄, ĭ uóng-táng: „Cī siŏh lā̤-bái-nĭk, nguāi iā kū-cháik à!“[2]:162 Ciék-giâ ĭ iā ô lìng-gāng, chṳ̄-káik siā-uòng cī-dà̤ sĭ[2]:162. Ciā sĭ sê siā siŏh-ciáh nè̤ng duâi-tiè, ĭng-ôi ĭ dṳ̆ng-é gì nè̤ng guó-âu lāu. Ĭ hĭ-uông lài-sié lâng-ciáh nè̤ng ô nièng-ngài siŏng-huôi. Ciā sĭ gâe̤ng céng-dê mò̤ lék-giāng găng-guó.[4][6][7] Gŏ̤ puói lāu ciā sĭ, biēu-dà̤ iâ gāi có̤ „Kū-cháik gì Lā̤-bái-nĭk“. Cī siŏh bēng-buōng iā chók-miàng[8]. Cĭ-hâiu gái ô nè̤ng gāi gŏ̤-sṳ̀, iâ ŏ̤h iông siā ái-cìng[8].
Âu-sāu, Ià-uŏk ék-dĭk ké̤ṳk gōng sê cī-dà̤ gŏ̤ gì nguòng-sṳ̄ cáuk-sṳ̀-ciā (作詞者)[9]. Găk Dṳ̆ng-ùng sié-gái, Ià-uŏk siā gŏ̤-sṳ̀ gì gó-sê̤ṳ, iâ muōng diòng muōng mâ̤ siŏh-iông, gáu muōi biéng-có̤ Sáik-lài-sĕk sék kó̤ nṳ̄-bèng-iū, găk „iā kū-cháik gì lā̤-bái-nĭk“ siā-chók gŏ̤-sṳ̀[2]:162.
Bēng-buōng
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]Cī-dà̤ gŏ̤ nguòng-dā̤ nâ huák-hèng ngŏk-puō, dà̤-mĕ̤k hô̤ lā̤ «Sié-gái Muăk-nĭk» (世界末日, Vége a Világnak),[10]siòng-lŭk (旋律) sê C siēu-diêu, bêng-chiā puói lāu gŏ̤-sṳ̀[10].
| Ôsz van és peregnek a sárgult levelek Meghalt a földön az emberi szeretet |
Chiŭ-tiĕng gáu lāu, niŏh-niŏh buóh dâung-giâ
Sié-gái gà̤-dēng gì ái-cìng dŭ sī kó̤ Hŭng lā̤ làu-lŏ̤h iā kū-cháik gì mĕ̤k-cāi Nguāi gì sĭng ng cái hĭ-uông siŏh-ciáh sĭng gì chŭng-tiĕng Nguāi gì mĕ̤k-cāi gâe̤ng nguāi gì pĭ-siŏng dŭ mò̤ nó̤h sāi Nè̤ng dŭ iā mò̤ sĭng, dŭ iā tăng-sĭng... |
| Meghalt a szeretet! | Ái dŭ sī kó̤-lāu! |
| Vége a világnak, vége a reménynek Városok pusztulnak, srapnelek zenélnek |
Sié-gái chṳ̄-káik sák-dài, hĭ-uông dŭ mò̤ nó̤h sāi
Siàng-chê ké̤ṳk tē̤-kī kó̤, ché̤ṳng-cī diŏh lā̤ chióng gŏ̤ Chāu dŭ ké̤ṳk háik niēng è̤ng Gă̤-dŏng dó̤-ché̤ṳ sī nè̤ng Nguāi â̤ diŏh sĭng lā̤ cái dō̤-gó̤ (禱告) siŏh-huòi: Siông-dá̤, nè̤ng dŭ-sê cô̤i-nè̤ng (罪儂), dŭ â̤ huáng dâi... |
| Vége a világnak![10] | Sié-gái sák kó̤-lāu! |
Bók-guó ô nè̤ng gōng, cī siŏh bēng-buōng gì gŏ̤-sṳ̀ ék-dĭk gáu Nê-ciéng câ kăi-sṳ̄ siā, cô̤i dì gáu 1946 nièng câ ô bēng-guòng[11].
Â-lâng-nĭk, gŏ̤-sṳ̀ gāi-sāi sĭ-ìng Ià-uŏk Lăk-só-lò̤ gì bēng-buōng. Gŏ̤-ké̤ṳk cêu găk 1935 nièng, sāi „Kū-cháik gì lā̤-bái-nĭk“ cī siŏh-ciáh miàng-cê, găk hṳ̆ng-ngà-lé liŏh-cié huák-hèng[3][5].
|
Szomorú vasárnap száz fehér virággal |
Gloomy Sunday with a hundred white flowers |
| Szomorú vasárnap | Gloomy Sunday |
| Utolsó vasárnap kedvesem gyere el Pap is lesz, koporsó, ravatal, gyászlepel |
This last Sunday, my darling please come to me There'll be a priest, a coffin, a catafalque and a winding-sheet There'll be flowers for you, flowers and a coffin Under the blossoming trees it will be my last journey My eyes will be open, so that I could see you for a last time Don't be afraid of my eyes, I'm blessing you even in my death... |
| Utolsó vasárnap[12] | The last Sunday[12] |
1936 nièng[5], cī-dà̤ gŏ̤ dùng-sì ké̤ṳk Săng-mū M. Lô-ê (山姆 M. 路易, Sam M. Lewis) gâe̤ng Dăk-mùng Kā-dĕk (達蒙 卡特, Desmond Carter) gāi siàng ĭng-ngṳ̄, cêu cūng-kuāng găk Ĭng-ngṳ̄ sié-gái diē-sié iâ chók-miàng lāu.
| Sunday is gloomy, my hours are slumberless Dearest, the shadows I live with are numberless |
Ŭ-áng gì lā̤-bái-nĭk, káung dŭ mâ̤ diŏh
Nguāi uăk diŏh ù-só uâng-chiĕng gì ōng-ōng diē-sié Nâung-nâung gì băh-huă hāu nṳ̄ iâ mâ̤ bà-kī Ŭ-sáik gì lìng-chiă ī-gĭng dái nṳ̄ giàng kó̤ Tiĕng-sṳ̄ siōng dŭ mâ̤ siōng gái sáe̤ng nṳ̄ diōng-lì Nguāi nâ gṳ̆ng nṳ̄ giàng kó̤, ĭ-nè̤ng â̤ mâ̤ sêu-ké Ŭ-áng gì lā̤-bái-nĭk |
| Gloomy Sunday, with shadows I spend it all My heart and I have decided to end it all |
Ŭ-áng gì lā̤-bái-nĭk, gâe̤ng ōng cà̤ guó
Nguāi gâe̤ng nguāi gì sĭng giók-dêng diŏh giék-sók ciòng-buô Siĕng-huă gâe̤ng dō̤-gó̤ iā kū-cháik, nguāi â̤ báik Niông ĭ-nè̤ng mŏk tiè-mà Niông ĭ-nè̤ng dŭ báik-duòng, sê nguāi cê-gă buóh liè-kŭi Sṳ̄-uòng ng-sê hṳ̆-móng (虛夢) Ŭ-áng gì lā̤-bái-nĭk, gâe̤ng ōng cà̤ guó Ciŏk-chṳ̄ (藉此) nguāi ciŏng nṳ̄ ái-hū (愛撫) Lìng-hùng ī cĭ-hâiu ék-sék (一息) ôi nṳ̄ cé̤ṳk-hók Ŭ-áng gì lā̤-bái-nĭk |
| Dreaming, I was only dreaming
|
Có̤ máe̤ng, huă-lā̤-sê nguāi lā̤ có̤ máe̤ng
Nguāi chĭng-sīng kó̤ cêu huák-hiêng nṳ̄ gó káung diŏh nguāi sĭng lā̤, chĭng-ái gì nè̤ng! Chĭng-ái gì, nguāi hĭ-uông nguāi gì máe̤ng mâ̤ dièng-buáng nṳ̄ Nguāi gì sĭng lā̤ gōng nṳ̄ tiăng, nguāi ô nióh-uái ó̤i-dĭk nṳ̄ Kū-cháik gì lā̤-bái-nĭk |
1936 nièng, Huák-guók-nè̤ng Dăk-mī-ā (達米亞, Damia) iâ chióng lāu cī dà̤ ké̤ṳk[5].
Gáu muōi, Bī-lê Hò̤-lê-dái (比莉 荷莉戴, Billie Holiday) găk 1941 nièng iâ sāi Ĭng-ngṳ̄ huăng-chióng lāu cī-dà̤ ké̤ṳk. Ĭ gì bēng-buōng dék chók-miàng.
Diòng-siók
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]Ciā ké̤ṳk dáng-sĕng (誕生) ī-hâiu, ké̤ṳk dŏng-có̤ „cê̤ṳ-sák gì séng-gŏ̤“[5]. Diòng-gōng iā sâ̤ nè̤ng tiăng-uòng, giék-sók lāu cê-gă gì sĕng-mêng[14]. 1930 nièng-dâi gì sĭng-ùng-cāi gê̤ṳng-cūng bó̤-dō̤ lāu 19 cŏng Hṳ̆ng-ngà-lé gâe̤ng Mī-guók gì cê̤ṳ-sák sê̤ṳ-giông[3][15][16]. Diòng-gōng gáu muōi ô 157 ciáh Hṳ̆ng-ngà-lé-nè̤ng[5]. Bók-guó, cī sâ̤ diòng-siók duâi-dŏ̤-só dŭ mò̤ céng-gê̤ṳ[5][17]. «Diĕu-nĭk Sĭng-ùng» (朝日新聞) īng-ê̤ṳng lāu siŏh-buōng 1983 nièng găk Hṳ̆ng-ngà-lé chók gì cṳ̆ (mâ̤ báik cṳ̆-miàng), gōng nâ ô 5 ciáh nè̤ng sê ĭng-ôi ciā ké̤ṳk câ cê̤ṳ-sák. «Diĕu-nĭk Sĭng-ùng» gōng cī-buōng cṳ̆ ciŏng-muòng ngiēng-giéu ciā ké̤ṳk gâe̤ng cê̤ṳ-sák gì guăng-hiê[5]. Siŏh-ciáh că-hŏk sê̤ṳ-sĭk (查覈事實) gì uōng-câng hô̤ lā̤ Snopes, gōng Nê-ciéng gì sì-hâiu, Năk-sói muāng sé-sié páh, muōng páh muōng iàng. Hṳ̆ng-ngà-lé iā sâ̤ nè̤ng chió lā̤ iā bék, mò̤ nó̤h siăh, ché̤ṳ mâ̤ diŏh hĭ-uông, gáu-muōi cī-hō̤ ng uăk kó̤-lāu. Tiăng gŏ̤ cê̤ṳ-sák gì diòng-siók, gó chiông sê ôi lā̤ găk gōng sèng-dāu gì cìng-huóng gì sì-hâiu bié-miēng nâ. Snopes gó gōng, mò̤ ngiēng-géu â̤ huák-hiêng ciā ké̤ṳk gâe̤ng cê̤ṳ-sák ô sié-nó̤h dĭk-ciék gì guăng-hiê.[17]
1968 nièng[18], cáuk-ké̤ṳk gì sáik-làu-sĕk hàng-ngō̤ cê-gă hò̤-lè̤ng-guōng ô bâng[5], cê̤ṳ-sák kó̤-lāu[5][18]. Ciā sèng-âu liè ĭ siā chók ciā ké̤ṳk ī-gĭng 35 nièng lāu[18]. Gâe̤ng Sáik-lài-sĕk â̤ sī gì nè̤ng gōng, mò̤ tiăng-guó Sáik-lài-sĕk ô nṳ̄-bèng-iū cê̤ṳ-sák[5].
Gó ô gōng guōng-ngiê diêng-dài dŭ mâ̤ niông gái buóh ciā ké̤ṳk[5][14]. Nâ-sê gōng dṳ̀ lā̤ BBC[15], mò̤ céng-gé̤ṳ gōng bĕk gì dài mâ̤ niông bŏ̤. BBC báik-cèng géng-cī bŏ̤-huóng Bī-lê Hò̤-lê-dái (比莉 荷莉戴) chióng gì bēng-buōng, ĭng-ôi â̤ īng-hiōng ciéng-cĕng gì sê̤ṳ-ké[15]. Bók-guó ké-ngŏk gì bēng-buōng â̤-sāi bŏ̤[15]. 2002 nièng, BBC dṳ̀ lâi ciā géng-lêng[17].
Īng-hiōng
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]Cī-dà̤ gŏ̤ īng-hiōng lāu 2006 nièng gì diêng-īng «Móng-iék Mì-gṳ̆ng» (夢魇迷宮, The Kovak Box). Diêng-īng diē-sié siŏh-ciáh cáuk-gă găk diŏh Mā-liŏk-kā-dō̤ (馬略卡島) mò̤ bâing-huák liè-kŭi. Hāng-sē̤ gì nè̤ng dŭ ké̤ṳk páh lāu cĕng, mì-sĭng-piéng (微芯片) páh gáu sĭng-tā̤ diē-sié. Nâ tiăng gáu «Kū-cháik gì lā̤-bái-nĭk», cêu â̤ tài-sī cê-gă.[19]Diêng-īng diē-sié bŏ̤ gì cī-dà̤ gŏ̤, iù Lucía Jiménez chióng.
«Ché̤ṳng-chiū: Ái-cìng Gó-sê̤ṳ» (銃手: 愛情故事, Wristcutters: A Love Story) puói gì ĭng-ngŏk diē-sié iâ ô cī-dà̤ gŏ̤. Siĕu Ā-tì (萧亞提, Artie Shaw) chióng.[20]
2008 nièng, Bī-lé-sì ngiê-sŭk-gă Marieke Van Wuytswinkel găk ĭ gì cáuk-pīng «Cê̤ṳ-iòng gì cāi-tàu» (自然其早起頭, A Natural Morning) diē-sié sāi lāu siŏh-dáung «Kū-cháik gì lā̤-bái-nĭk» gì siēu-iông[21][22].
2016 nièng, Dài-uăng diêng-īng «Làu-giâ gì bùng-káh» (樓下其房客) gāi-biĕng lāu cī-dà̤ gŏ̤ có̤ ciō-dà̤ ĭng-ngŏk, iù Pŏ̤-sê̤ṳ-dáung Gău-hióng Ngŏk-tuàng (波士頓交響樂團) iēng-cáiu.
Gái káng
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]- Muò-huōng cê̤ṳ-sák (模仿自殺)
- «Buó-dăk-buôi-sṳ̆ cĭ liông» (布達佩斯之戀)
- «Có̤i-hâiu gì Lā̤-bái-nĭk» (最後其禮拜日, To ostatnia niedziela)
Chăng-kō̤ cṳ̆-lâiu
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]- ↑ 1.0 1.1 Theresa's Haunted History of the Tri-State: Combining the Fact with the Folklore, "The Hungarian Suiceide Song". 2011-03-02 [2011-11-07] (Ĭng-ùng).
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 郭瑜潁. 一生一定要看的世界名曲故事. 紅螞蟻圖書有限公司. 2011-08-08 [2019-10-28] (Guăng-uâ).
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Gloomy Sunday. Theblues-thatjazz.com. [2016-07-26] (Ĭng-ùng).
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Gloomy Sunday - Overture To Death. Phespirit.info. [2016-07-26]. (nguòng-sṳ̄ nô̤i-ṳ̀ng còng-dŏng diŏh 2013-05-24).
- ↑ 5.00 5.01 5.02 5.03 5.04 5.05 5.06 5.07 5.08 5.09 5.10 5.11 うたの旅人 数奇な伝説に彩られて――ダミア「暗い日曜日」. 朝日新聞. 2009-01-24: (e1–e2) —tŭng-guó Be on Sunday Entertainment (Nĭk-ùng).
- ↑ Gloomy Sunday - Laszlo Javor Lyrics. Phespirit.info. [2016-07-26]. (nguòng-sṳ̄ nô̤i-ṳ̀ng còng-dŏng diŏh 2013-01-21) (Ĭng-ùng).
- ↑ Szomorú Vasárnap.: world_of_poetry. World-of-poetry.livejournal.com. 1968-01-11 [2016-07-26] (Ĭng-ùng).
- ↑ 8.0 8.1 Bill DeMain. This Song’s a Killer: The Strange Tale of 'Gloomy Sunday'. MentalFloss. 2011-08-16 [2011-11-07]. (nguòng-sṳ̄ nô̤i-ṳ̀ng còng-dŏng diŏh 2011-10-28) (Ĭng-ùng).
- ↑ Harry Witchel. You Are What You Hear: how music and territory make us who we are. Algora Publishing. 2010. 106 [2011-11-07] (Ĭng-ùng).
- ↑ 10.0 10.1 10.2 Vége a világnak. [2019-10-28]. (nguòng-sṳ̄ nô̤i-ṳ̀ng còng-dŏng diŏh 2016-03-05) (Hṳ̆ng-ngà-lé-ùng).
- ↑ Rezső Seress' Gloomy Sunday - Board - Collected Gloomy Sunday knowledge. proboards.com. [2016-07-26]. (nguòng-sṳ̄ nô̤i-ṳ̀ng còng-dŏng diŏh 2012-04-25).
- ↑ 12.0 12.1 László Jávor. Szomorú Vasárnap. [2019-10-28]. (nguòng-sṳ̄ nô̤i-ṳ̀ng còng-dŏng diŏh 2013-01-21) (Hṳ̆ng-ngà-lé-ùng, ĭng-ùng).
- ↑ Sam M. Lewis. Gloomy Sunday. [2019-10-28]. (nguòng-sṳ̄ nô̤i-ṳ̀ng còng-dŏng diŏh 2013-01-21) (Ĭng-ùng).
- ↑ 14.0 14.1 Gloomy Sunday – Music to Die for? – A14150477. H2g2.com. [2016-07-26] (Ĭng-ùng).
- ↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 Archived copy. [2011-11-07]. (nguòng-sṳ̄ nô̤i-ṳ̀ng còng-dŏng diŏh 2012-04-25) (Ĭng-ùng).
- ↑ Dark Matters: Twisted But True | Discovery Science. Science.discovery.com. 2014-04-07 [2016-07-26] (Ĭng-ùng).
- ↑ 17.0 17.1 17.2 Gloomy Sunday Suicides. Snopes.com. [2016-07-26] (Ĭng-ùng).
- ↑ 18.0 18.1 18.2 Rezsoe Seres Commits Suicide; Composer of 'Gloomy Sunday'. New York Times. 1968-01-14: (84) (Ĭng-ùng).
- ↑ Variety Film Reviews: The Kovac Box. [2011-11-09] (Ĭng-ùng).
- ↑ Katherine Fulton. Wristcutters: A Love Story - Original Soundtrack | Songs, Reviews, Credits. AllMusic. 2007-10-30 [2016-07-26] (Ĭng-ùng).
- ↑ Archived copy. [2013-06-17]. (nguòng-sṳ̄ nô̤i-ṳ̀ng còng-dŏng diŏh 2013-06-18) (Ĭng-ùng).
- ↑ A Natural Morning, 2008 on Vimeo. Vimeo.com. 2010-04-15 [2016-07-26] (Ĭng-ùng).
