Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄

Cī piĕng ùng-ciŏng cék-liông ô-lī-kó̤. Buóh siōng liēu-gāi gó sâ̤, kī-dâe̤ng nṳ̄ dók cŭ-uái.
Chók-cê̤ṳ Wikipedia

"Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" sê siŏh piĕng Bàng-uâ-cê ùng-ciŏng, buóh ché̤ṳ Háng-cê bēng-buōng "閩東語", dók cŭ-uái.
Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄
Bàng-uâ/平話
Huák-nguòng guók  Dṳ̆ng-huà Ìng-mìng Gê̤ṳng-huò-guók
 Dṳ̆ng-huà Mìng-guók
 Hiŏng-gē̤ng
 Mā-lài-să̤-ā
 Sĭng-gă-pŏ̤
 Ùng-lài
Sāi-ê̤ṳng dê-kṳ̆ Hók-ciŭ, Nìng-dáik gâe̤ng Mā-cū
mū-ngṳ̄
sāi-ê̤ṳng-ciā
chă-bók-dŏ̤ 1000 uâng
ngṳ̄-hiê
Háng-cáung-ngṳ̄-hiê
  • Háng-ngṳ̄-cŭk
    • Mìng-ngṳ̄-ciĕ
      • Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄
ùng-cê hiê-tūng Háng-cê
Bàng-uâ-cê
Guăng-huŏng dê-ôi
guăng-huŏng
ngṳ̄-ngiòng
 Dṳ̆ng-huà Mìng-guók Lièng-gŏng-gâing
sìng-nêng gì
siēu-só ngṳ̄-ngiòng
 Dṳ̆ng-huà Mìng-guók Lièng-gŏng-gâing gì gău-tŭng ông-sók ngṳ̄-ngiòng
Guāng-lī gĭ-gáiu Dṳ̆ng-huà Mìng-guók Ùng-huá-buô
ngṳ̄-ngiòng dâi-mā
ISO 639-3 cdo
Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ sāi gì dê-huŏng (ciē-sáik)

Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ (閩東語), iâ hô̤ lā̤ Mìng-dĕ̤ng-uâ (閩東話), sê diŏh Hók-gióng dĕ̤ng buô dê-kṳ̆ gâe̤ng Ciék-gŏng dĕ̤ng-nàng buô dê-kṳ̆ tŭng-hèng gì siŏh cṳ̄ng Mìng-ngṳ̄, dâi-biēu huŏng-ngiòng sê Hók-ciŭ-uâ. Gōng Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ gì nè̤ng gó̤ cê-gă gì mū-ngṳ̄ hô̤ lō̤ Bàng-uâ (Guăng-ṳ̀ cī bĭh ĭng-bìng ùng-giông 平話), é-sé̤ṳ sê „bàng-siòng gōng gì uâ“.

Diŏh Dṳ̆ng-guók, guăng-huŏng dêng-ngiê ciā ngṳ̄-ngiòng sê Háng-ngṳ̄ gì huŏng-ngiòng, gó̤ ĭ Mìng-dĕ̤ng huŏng-ngiòng (閩東方言). Bók-guó, nâ báik gōng Háng-ngṳ̄ gì nè̤ng uòng-ciòng tiăng mâ̤ huòi-é Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄, gó-chṳ̄ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ sê siŏh cṳ̄ng ngṳ̄-ngiòng, ng-sê huŏng-ngiòng.

Huŏng-ngiòng[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]

Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ â-dā̤ â̤ dé̤ṳng buŏng 3 ciáh huŏng-ngiòng piéng-kṳ̆, cī 3 ciáh piéng-kṳ̆ cĭ-găng gău-liù ô nék-giāng káung-nàng:

  1. Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Nàng-piéng: Gōng ciā uâ gì nè̤ng ciō-iéu diêu diŏh Mìng dṳ̆ng sĕk ék, iâ cêu sê Mìng-gĕ̤ng dṳ̆ng-hâ-iù gáu ĭk-hāi-kāu gì dê-kṳ̆: bău-guák Hók-ciŭ chê-kṳ̆, Bìng-nàng, Kŭ-chèng, Lò̤-nguòng, Lièng-gŏng, Mìng-chiăng, Mìng-âiu, Diòng-lŏ̤h, Īng-tái, Hók-chiăng, Bìng-tàng. Dâi-biēu huŏng-ngiòng sê Hók-ciŭ-uâ.
  2. Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Báe̤k-piéng: Gōng ciā uâ gì nè̤ng ciō-iéu diêu diŏh gô-dā̤ Hók-nìng-hū hī siŏh dái, iâ cêu sê găk gĭng-dáng Hók-gióng dĕ̤ng-báe̤k buô gì Nìng-dáik dê-kṳ̆ (dṳ̀-kŭi Nìng-dáik chê-kṳ̆). Dâi-biēu huŏng-ngiòng sê Hók-ăng-uâ.
  3. Màng-gōng: iâ hô̤ lā̤ Màng-uâ. Gōng ciā uâ gì nè̤ng ciō-iéu diêu diŏh Ciék-gŏng dĕ̤ng-nàng buô gì Tái-sông-gâing gâe̤ng ĭ hó-gê̤ṳng gì dê-kṳ̆. Găk Chŏng-nàng-gâing dĕ̤ng-báe̤k buô hāi-gièng, iâ ô siŏh ciáh dê-kṳ̆ sê gōng ciā uâ gì. Gâe̤ng Ciék-nàng Mìng-nàng-ngṳ̄ siŏh iông, Màng-gōng sêu gáu Ngù-ngṳ̄ Ŭng-ciŭ-uâ dĕk-biék duâi gì īng-hiōng, gó-chṳ̄ gâe̤ng Hók-gióng gì Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ chă-biék iā duâi.

Ĭng-ông tā̤-hiê[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]

Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ gáuk cṳ̄ng huŏng-ngiòng cĭ găng gì chă-biék iā duâi, gó-chṳ̄ gáuk cṳ̄ng huŏng-ngiòng gì sĭng-mō̤, ông-mō̤ gâe̤ng sĭng-diêu dŭ ô bī-gáu duâi gì chă-biék.

Dṳ̀ kó̤ Màng-gōng ī-ngôi, Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ huŏng-ngiòng gì sĭng-mō̤ dŭ chă-bók-dŏ̤. Hók-gióng gì Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ ô 15 ciáh siŏh-iông gì sĭng-mō̤, Hók-ăng-uâ bī Hók-ciŭ-uâ dòng chók w gâe̤ng j lâng ciáh sĭng-mō̤, ô 17 ciáh. Màng-gōng sêu gáu Ngù-ngṳ̄ gì īng-hiōng, sĭng-mō̤ gì só-liông bī Hók-gióng gì Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ gó lā̤ sâ̤.

Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ găk ông-mō̤ gà̤-dēng chă-biék iā duâi. Màng-gōng gì ông-mō̤ có̤i ciēu, ô 39 ciáh; có̤i sâ̤ gì sê Nìng-dáik-uâ, ô 69 ciáh hī māng sâ̤.

Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ sū-iū huŏng-ngiòng dŭ ô 7 ciáh sĭng-diêu, bók-guó diŏh gáuk dê tĕ̤k ĭng dŭ mâ̤ siŏh iông. Gĭng-dáng gì Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ dṳ̀ kó̤ siông-sĭng mò̤-niĕ-ài buŏng ĭng gâe̤ng iòng, gì-tă gì sĭng-diêu dŭ ô ĭng, iòng lâng cṳ̄ng.

Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ ĭng-ông só-liông gì dó̤i-bī
hŭng-lôi Nàng-piéng huŏng-ngiòng Báe̤k-piéng huŏng-ngiòng Màng-gōng
huŏng-ngiòng Hók-ciŭ Hók-chiăng Kŭ-chèng Nìng-dáik Hók-tīng Hók-ăng Chŏng-nàng Cièng-kó
Sĭng-mō̤ só-liông 15 15 15 15 15 17 29
Ông-mō̤ só-liông 46 42 51 69 41 56 39
Sĭng-diêu só-liông 7 7 7 7 7 7 7

Â-dā̤ sê Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ gáuk cṳ̄ng huŏng-ngiòng diē-sié 7 ciáh sĭng-diêu gì tĕ̤k-ĭng:

Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ sĭng-diêu dó̤i-bī
Ĭng-bìng Iòng-bìng Siông-sĭng Ĭng-kó̤ Iòng-kó̤ Ĭng-ĭk Iòng-ĭk
Hók-ciŭ-uâ ˦˦ 44 ˥˧ 53 ˧˩ 31 ˨˩˧ 213 ˨˦˨ 242 ˨˧ 23 ˥ 5
Hók-ăng-uâ ˧˧˨ 332 ˨˨ 22 ˦˨ 42 ˨˩ 21 ˧˨˦ 324 ˨ 2 ˥ 5
Nìng-dáik-uâ ˦˦ 44 ˩˩ 11 ˦˨ 42 ˧˥ 35 ˥˨ 52 ˦ 4 ˥ 5
Hók-tīng-uâ ˦˦˥ 445 ˨˩˨ 212 ˥˥ 55 ˥˧ 53 ˨˨ 22 ˥ 5 ˨˧ 23
Tái-sông Màng-gōng ˨˩˧ 213 ˧˧ 33 ˦˥˥ 455 ˥˧ 53 ˦˨ 42 ˥ 5 ˦˧ 43
Chŏng-nàng Màng-uâ
(Cièng-kó)
˦˦ 44 ˨˩˦ 214 ˦˥ 45 ˦˩ 41 ˨˩ 21 ˥ 5 ˨˩ 21
Chŏng-nàng Màng-uâ
(Liù-gă-giò)
˧˧ 33 ˨˩˧ 213 ˦˥ 45 ˦˩ 41 ˩˩ 11 ˥ 5 ˩ 1

Nô̤i-buô chă-ê[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]

Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ huŏng-ngiòng diŏh cê-sṳ̀ tĕ̤k-ĭng siông chă-biék iā duâi. Â-dā̤ sê só-cê „ék“ gáu „sĕk“ diŏh Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ diē-sié gì tĕ̤k-huák.

Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ só-cê tĕ̤k-ĭng dó̤i-bī
Ék Săng Ngô Lĕ̤k Chék Báik Gāu Sĕk
Hók-ciŭ-uâ suɔʔ4/iʔ23 nei242/laŋ242 saŋ44 sei213 ŋou242/ŋu31 løyʔ4 tsʰeiʔ23 paiʔ23 kau31 seiʔ4
Mā-cū-uâ suoʔ5/eik13 nei242/lɑŋ242 saŋ55 sei312 ŋou131 løyk5 tsʰeik13 paik13 kau33 seik5
Hók-chiăng-uâ syo53/eʔ22 ne41/laŋ41 saŋ53 se21 ŋo41/ŋu33 luʔ5 tsʰeʔ22 peʔ22 kau33 seʔ5
Kŭ-chèng-uâ syøk5/ik2 ni324/laŋ324 saŋ si21 ŋu324 løyk5 tsʰik2 peik2 kau42 seik5
Nìng-dáik-uâ syøʔ5/ek2 nei332/naŋ332 sam44 sei35 ŋou332 lœk5 tsʰek2 pɛk2 kau42 sɛk5/sɛp5
Hók-ăng-uâ eik5 nei23/laŋ23 saŋ332 sei35 ŋou23/ŋu42 lœk2/louk2 tsʰeik5 pɛik5 kou42/kieu42 sɛik2
Ciá-ìng-uâ ik5 ni213/laŋ213 saŋ42 si35/su35 ŋu213 lœk2/luk2 tsʰik5 pɛk5 kau51/kiu51 sɛk2

Nguôi-buô Lièng-giék[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]