Siè
| ?Siè | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||
| huá-siŏh huōng-ôi | ||||||||||
| băh-áuk-gī ~ hiêng-câi | ||||||||||
| sĕng-ŭk hŭng-lôi | ||||||||||
| ||||||||||
| chiĕu-kuŏ / kuŏ | ||||||||||
Siè (蛇) sê lēng-háik mò̤ kă sāi bók-lō̤ giàng-diô gì bà-hèng dông-ŭk, gâe̤ng dô-dâing sê chĭng-chék. Ô iā-sâ̤ dô-dâing gâe̤ng siè săng cĭng chiông, dáng-sê ng-sê siè. Siè sê sĭk-nṳ̆k dông-ŭk, â̤ siăh tè̤ng-ngiê, cēu-giāng, lō̤-chṳ̄ dēng nâung tàu dŏng-ŭk, iâ ô siŏh-piĕ duâi siè, pī-lâung, mōng, â̤ siăh duâi tàu dông-ŭk. Ô gūi cṳ̄ng siè ô tŭk-cáik, â̤ táu sī bek-bih dông-ŭk.
Siè gì ùng-huá
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]Găk ìng-lôi gì gáuk ciĕ ùng-huá diē-sié, Siè ô gáuk-cṳ̄ng mâ̤ dè̤ng-iông gì é-ngiê.
Gū-cā Dṳ̆ng-guók gì siè ùng-huá
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]
Diŏh Dṳ̆ng-guók gū-cā sìng-uâ diē-sié, ìng-lôi sê Nṳ̄-uă sāi tù cô̤ chók gì, lik-sṳ̄ cṳ̆ gōng: "Hŭk-hĭ lṳ̀ng sĭng, Nṳ̄-uă siè kṳ̆." (伏羲龍身, 女媧蛇軀.) Gŏng-gé̤ṳ sìng-uâ, Hŭk-hĭ, Nṳ̄-uă sê Huà-hâ-cŭk gì cū-siĕng. Siè biéng có̤ gâe̤ng sìng-sieng sioh iông, ô sìng-sieng hūng-kuāng nèng-lik gì iông sék cêu sê Dṳ̆ng-guók diòng-siók diē-sié gì lṳ̀ng
Gū-cā Dṳ̆ng-guók nàng-huŏng ô cêng sâ̤ siè, gó-chṳ̄ huāi-nē̤ gì mìng-cŭk gáing-gáing buái siè. Găk cī piĕ mìng-cŭk gì mìng-chĭng (名稱) diē-sié ék-buăng dŭ ô "tè̤ng" (虫) cê. Pī-lâung Mìng-uŏk-cŭk gì "Mìng" (閩), Hṳ̄ Sêng (許慎) găk «Siók ùng gāi cê» (說文解字) diē-sié siā gáu: "Mìng, dĕ̤ng-nàng uŏk, siè cṳ̄ng." (閩, 東南越, 蛇種.) Téng gū-dā̤ gáu gĭng-dáng, Hók-gióng ô iā-sâ̤ báh-sáng tiāu (tié-lāu) dò̤ siè dáung sìng lì kámg. Chĭng-dièu Làu Iéng-dìng (劉燕庭) cūng-kuāng gé-cái: "Hók-ciŭ siàng nô̤i iū siè-mìng, hŭk-sék ṳ̀ bìng-mìng ê, gì dĭng sêng siēu." (福州城内有蛇民, 服飾與平民異, 其丁甚少.)
Siè bà̤ Dṳ̆ng-guók sĕk-nê săng-sáiu dâ̤ 6 ôi. Hók-ciŭ ô siŏh guó sṳ̆k-ngṳ̄-uâ: "Sáu siè sâ̤ sĭng-sê̤ṳ (sáu siè gì nè̤ng sing-sê̤ṳ cing sâ̤.)".
Să̤-huŏng gì siè ùng-huá
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]Gū Hĭ-lé-nà̤
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]
Siè gì hìng-chiông cĭng sèu chók-hiêng diŏh Gū Hĭ-lé-nà̤ gì sìng-uâ diē-sié, pī-ṳ̀ "Gāu-tàu-siè" (Hĭ-lé-nà̤-ngṳ̄: Ύδρα, Ĭng-ngṳ̄: Hydra) dēng-dēng.
Gĭ-dók-gáu
[Siŭ-gāi | Gāi nguòng-mā]
Áng Iù-tái-gáu gâe̤ng Gĭ-dók-gáu gì Séng-gĭng gà̤-dēng sié gé-cái, ăi-dièng-huòng (Tiĕng-ciō-gáu hāu la̤ „Dê-dòng‟, gâe̤ng „Tiĕng-dòng‟ siĕng-dó̤i éng) diē-sié ô siŏh tàu â̤ gōng uâ gì siè, i iū-gāng Ā-dŏng gâe̤ng Hâ-uă, ciŏng Ià-huò-huà Siông-dá̤ sū géng-cī gì dé-hiê dái ké̤ṳk ìng-lôi, dáng-sê găk Cháung-sié Gé diē-sié mò̤ gōng chĭng-chū ciā siè sê ng sê mò̤-gūi (Sák-dáng). "Ià-huò-huà sū cô̤ dê lā̤ gáuk cṳ̄ng gì séu, mì-dŭk siè dâ̤ ék gāu-guái." Cháung-sié-gé 3:1 cūng-kuāng tì-sīng ĭ gì tŭk-ciā. Nâ ô găk Sĭng-iók Séng-gĭng ciáh gōng mìng siè gì sĭng-hông sê mò̤-gūi.
Chŭi-iòng siè ké̤ṳk Siông-dá̤ có-má dìng-huak, dáng-sê siè gì gū-sê̤ṳ gó muôi sák, găk Séng-gĭng cĭ-hâiu gì nô̤i-ṳ̀ng diē-sié, siè ĭng-nguòng ké̤ṳk báh-sáng géng-ói.
Găk Chók Ăi-gĭk Gé gà̤-dēng-sié gé-cái ô siŏh bĭh gó sê̤ṳ, Mò̤-să̤ gì tiông-tiông biéng có̤ siè ī-hâiu, bô biéng diōng gŏ̤. Nguòng-ùng diŏh â-dā̤:
2 Ià-huò-huà gâe̤ng Mò̤-să̤ gōng, Nṳ̄ chiū sū niĕng gì sê miéh-nó̤h? Éng gōng, Sê tiông. 3 Gōng, Nṳ̄ ciā tiông cŏ̤h lŏ̤h dê lā̤. Tiông siŏh cŏ̤h lŏ̤h dê, cêu biéng có̤ siè; Mò̤-să̤ cāu kó̤ biê ĭ. 4 Ià-huò-huà gâe̤ng Mò̤-să̤ gōng, Nṳ̄ chiŏng chiū niăh ĭ gì muōi. Mò̤-să̤ chiŏng chiū niăh ĭ, diŏh chiū lā̤ cêu bô biéng có̤ tiông. (Chók Ăi-gĭk Gé dâ̤ 4 ciŏng)
Mìng-só Gé iâ ô siŏh kuŏk gū-cā dè̤ng-siè gì gū-sê̤ṳ, gâe̤ng Mò̤-să̤ ô góng-guó. Nguòng-ùng diŏh â-dā̤:
6 Ià-huò-huà cêu sāi huōi-siè diē báh-sáng dṳ̆ng-găng gâ ĭ; Ī-sáik-liĕk nè̤ng sī kó̤ dīng sâ̤. 7 Báh-sáng lì Mò̤-să̤, gōng, Nguāi-nè̤ng bài-báung Ià-huò-huà lièng nṳ̄, ĭng-chṳ̄ ô cô̤i; dăng chiāng nṳ̄ giù Ià-huò-huà dṳ̆k siè liê nguāi kó̤. Mò̤-să̤ cêu tá̤ báh-sáng gì-dō̤. 8 Ià-huò-huà ê̤ṳ Mò̤-să̤ gōng, Nṳ̄ có̤ siŏh tàu huōi-siè gì iông, guá lŏ̤h găng muōi: huàng ké̤ṳk siè gâ gì, nâ ché̤ṳ hiā siè iông cêu â̤ uăk. Mò̤-să̤ cêu có̤ siŏh tàu dè̤ng-siè guá lŏ̤h găng muōi: nâ ô nè̤ng ké̤ṳk siè gâ, siŏh ché̤ṳ ciā dè̤ng-siè cêu â̤ uăk. 9 Mò̤-să̤ cêu có̤ siŏh tàu dè̤ng-siè guá lŏ̤h găng muōi: nâ ô nè̤ng ké̤ṳk siè gâ, siŏh ché̤ṳ ciā dè̤ng-siè cêu â̤ uăk. (Mìng-só Gé dâ̤ 21 ciŏng)
Tiāu gáu dâ̤ 8 sié-gī hâiu-gĭ, hâiu-săng gì Hĭ-să̤-gă có̤ lāu Iù-dâi huòng-dá̤, kī-chiū gāi-gáik:
Ĭ dṳ̀ kó̤ ciā gŏ̤-dài, páh-puái ngēu-chiông, chó̤i lŏ̤h mŭk-têu gì chiông, ciŏng Mò̤-să̤ sū có̤ gì dè̤ng siè páh hūng-chó̤i; ĭng cā-nĭk gáu hṳ̄ siŏh sì, Ī-sáik-liĕk nè̤ng lŏ̤h ciā dè̤ng siè méng-sèng siĕu hiŏng; ciā dè̤ng siè nè̤ng chĭng Nà̤-huók-dáng. (Liĕk-uòng Gé-liŏh, Hâ, 18:4)
Gĭ-dók-gáu nêng-ùi siè gì sĭng-hông cêu sê mò̤-gūi, Cháng-sié Gé 3:14 gì ùng-cê â̤ céng-mìng: "Nṳ̄ gé-iòng có̤ ciā dâi, nṳ̄ bī hṳ̄ sâ̤ lĕ̤k hé̤ṳk, báik séu, dék-dék sêu có gó dâe̤ng. Nṳ̄ diŏh sāi bók-lō̤ giàng diô, siŏh sié siăh ŭng-dìng." Ô nè̤ng giéng gáe̤k cuòi céng-mìng găk nè̤ng tău-siăh siêng-áuk-guō cĭ-sèng, siè ô săng kă. Dáng-sê, ciā siè nâ sê mò̤-gūi cê-gă gì uâ, ĭ ké̤ṳk hūng-kuāng có, sáung sê mò̤-gūi gì tī-ṳ̄k gâe̤ng sék-bâi.
Găk Sĭng-iók Séng-gĭng Mā-tái Hók-ĭng dâ̤ 3 chiong 17 ciék gé cái, Sé̤ṳ-ciā Iók-hâng ching-hu lì-ché̤ṳ ĭ gì Huák-lé-suói nè̤ng gâe̤ng Sák-tū-găi nè̤ng có̤ "dŭk-siè gì lôi". Â-dāu 23 ciong 33 ciék gé cái, Ià-sŭ iâ sāi dè̤ng-iông gì bī-ê̤ṳ, gōng: "Dŭk-siè gì lôi ā, nṳ̄ dĕ̤ng-nē̤ â̤ biê dék dê-nguŏh gì hìng-huăk nĭ?"
Dṳ̀ lā̤ cī piĕ, Sĭng-iók Séng-gĭng iâ ô siŏh-piĕ ciáng-méng siā siè gì dê-huŏng, pī-lâung, găk Mā-tái Hók-ĭng dâ̤ 10 ciong 16 ciék, Ià-sŭ dó̤i sĕk-nê muòng-sĕng gōng: "Nguāi sāi nṳ̄ kó̤, chiông iòng diē lòng gùng: gó-chṳ̄ diŏh lìng-gáuk chiông lâu-siè, sùng-liòng chiông băh-gák."
Ià-sŭ dò̤ „Mò̤-să̤ găk săng lā̤ gṳ̄ siè‟ gâe̤ng cê-gă dó̤i-dáu bī:
14 Chiông Mò̤-să̤ câi-cā diŏh kuōng-iā gṳ̄ lâu-siè, Ìng-cṳ̄ dék-dék iâ ciŏng-uâng ké̤ṳk nè̤ng gṳ̄ kī: 15 sāi huàng séng Ĭ gì nè̤ng cêu â̤ miēng tìng-lùng dáik īng-sĕng. (Iók-hâng Hók-ĭng dâ̤ 3 ciŏng)
Diŏh ciā bī-gáu diē-sié, Ià-sŭ mò̤ āi ciŏng cê-gă gâe̤ng siè lièng-hiê kī-lì, sê buóh ciŏng ĭ lôi-bī có̤ "siong-séng" gì dó̤i-chiông, nè̤ng nâ siong-séng ĭ cêu â̤ dáik-géu, cĭng-chiông hī piĕ ché̤ṳ dè̤ng-siè lì dáik-géu gì nè̤ng. Câing-nguôi diŏh Mĕk-sê Liŏh 12 ciong 9 ciék gà̤-dēng ô iā iéu -gīng gì īng-ê̤ṳng, cī īng-ê̤ṳng gâe̤ng siè ô gang-guó, nguòng-ùng siā gáu:
Ciā duâi lṳ̀ng, cêu sê câi-cā gì lâu-siè, iâ chĭng có̤ Mò̤-gūi Sák-dáng, iū-hĕ̤k tŭng sié-găng gì, giéng dṳ̆k lŏ̤h dê lā̤; ĭ gì sé̤ṳ-ciā gâe̤ng ĭ iâ cà̤ dṳ̆k lŏ̤h kó̤.
Ciā ùng-cê niông nè̤ng siŏng-séng Cháung-sié Gé diē-sié gì siè cêu sê mò̤-gūi buōng-sĭng; cuòi iâ â̤ gāi-sék Hâ-uă ká̤-sié gâe̤ng siè gōng uâ sèng-âu mò̤ chiă-ngià--ĭng-ôi ĭ ng-sê lā̤ gâe̤ng siŏh tàu siè gōng uâ, gâe̤ng ĭ gōng uâ gì, sê săng cêng cóng, cêng chŭng-mìng, iâ cêng ngài-áuk gì siŏh ciáh tiĕng-sé̤ṳ.
| Săng-sáiu |
|---|
| Chṳ̄ | Ngù | Hū | Tó | Lṳ̀ng | Siè | Mā | Iòng | Gàu | Giĕ | Kēng | Dṳ̆ |