Wikipedia:Dŏng-nièng gĭng-dáng/12 nguŏk

Chăng-kō̤ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Háng-cê gì bēng-buōng. / 參考閩東語漢字其版本。

gĭng-dáng sê 2022 nièng 11 nguŏk 29 hô̤. (sáuk-sĭng)

12 nguŏk nĭk-lĭk

Áng nguŏk káng:
1 nguŏk · 2 nguŏk · 3 nguŏk · 4 nguŏk · 5 nguŏk · 6 nguŏk · 7 nguŏk · 8 nguŏk · 9 nguŏk · 10 nguŏk · 11 nguŏk · 12 nguŏk

12 nguŏk duâi-dâi

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 1 hô̤: Sié-gái Ái-cṳ̄-bâng Nĭk

1887 nièng: Muāng-chĭng gâe̤ng Buò-dò̤-ngà chiĕng-dêng Dṳ̆ng-Buò Báe̤k-gĭng Dèu-iók, ciŏng Ó̤-muòng cŭ ké̤ṳk Buò-dò̤-ngà.
1934 nièng: Sŭ-lièng liāng-dô̤-ìng Sergei Kirov găk Leningrad (gĭng-dáng gì Sankt-Peterburg) ké̤ṳk nè̤ng áng-sák, cĭ-hâiu Joseph Stalin huák-dông Duâi Chĭng-să̤, hâi sī cêng sâ̤ nè̤ng.
1948 nièng: Dṳ̆ng-guók Ìng-mìng Ngṳ̀ng-hòng sìng-lĭk, huák-hèng tàu piĕ Ìng-mìng-bê(dù).
1990 nièng: Chĭng-dáung Céng-guóng Gău-ĭk-sū kŭi-ngiĕk.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 2 hô̤:

1804 nièng: Napoléon Bonaparte diŏh Bă-là̤ Séng-mū-iêng cê̤ṳ-chĭng Huák-guók huòng-dá̤.
1869 nièng: Mī-guók gì hāi-gièng siàng-chê Seattle gióng-lĭk.
1929 nièng: Dṳ̆ng-guók gū-sĕng-ŭk-hŏk-gă Puòi Ùng-dṳ̆ng găk Ciŭ-kāu-dáing huák-hiêng Báe̤k-gĭng uòng-ìng tàu-gáuk huá-siŏh.
1988 nièng: Benazir Bhutto(dù) ciáng-sék cêu-êng Pakistan cūng-lī, ĭ iâ sê Ĭ-sṳ̆-làng sié-gái tàu ciáh nṳ̄ gì céng-hū siū-nō̤.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 3 hô̤: Guók-cié Càng-gék-nè̤ng Nĭk

1818 nièng: Illinois gă diē Mī-guók.
1904 nièng: Mī-guók tiĕng-ùng-hŏk-gă Charles Dillon Perrine huák-hiêng Mŭk-sĭng gì ôi-sĭng Himalia(dù).
1966 nièng: Ó̤-muòng huák-sĕng huāng-dó̤i Buò-dò̤-ngà sĭk-mìng céng-hū gì 12-3 Sê̤ṳ-giông.
1979 nièng: Sié-gái Ù-siáng-diêng Tŭng-séng Dâi-huôi giók-dêng, kĕk Hiĕk-dièu Sié-gái-sì (UTC) chṳ̄-dâi Greenwich Biĕu-cūng Sì-găng (GMT).

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 4 hô̤: Dṳ̆ng-guók: Huák-cié Sŏng-diòng Nĭk

1872 nièng: Gibraltar Hāi-hiĕk gà̤-lēng huák-hiêng siŏh gá lā̤ kŭi gì Mī-guók păng-sùng Mary Celeste(dù), sùng lā̤ siŏh ciáh nè̤ng dŭ mò̤.
1945 nièng: Mī-guók Chăng-ngiê-iêng piĕ-cūng Mī-guók gă diē Lièng-hăk-guók.
1954 nièng: Tàu gă Burger King găk Mī-guók Florida gì Miami kŭi-ngiĕk.
1976 nièng: Dṳ̆ng-hĭ Gê̤ṳng-huò-guók cūng-tūng Jean-Bédel Bokassa cê̤ṳ-chĭng huòng-dá̤, ciŏng gê̤ṳng-huò-cié-dô gāi siàng gŭng-ciō-cié-dô, guók-miàng gāi-siàng Dṳ̆ng-hĭ Dá̤-guók.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 5 hô̤: Guók-cié Cé-nguông Nĭk

1492 nièng: Christopher Columbus gì sùng-dôi găk Hispaniola dĕng-lṳ̆k, găk ciā dō̤ gióng-lĭk Mī-ciŭ gì tàu ciáh sĭk-mìng gé̤ṳ-diēng.
1848 nièng: Mī-guók cūng-tūng James K. Polk hióng Guók-huôi sŏng-buó diŏh California huák-hiêng gĭng-kuōng gì siĕu-sék, īng-huák California bà-gĭng iĕk-dièu(dù).
1931 nièng: Sŭ-lièng ciŏng Moskva gì Gĭ-dók Giú-sié-ciō Ciō-gáu Cô̤-dòng kĕk cá-iŏh cá lâi.
1996 nièng: Madeleine Albright cêu-êng Mī-guók guók-ô-kĭng, ĭ sê tàu ciáh nṳ̄ gì guók-ô-kĭng.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 6 hô̤:

1768 nièng: Encyclopædia Britannica(dù) gì tàu bēng găk Ĭng-guók Edinburgh chók-bēng.
1790 nièng: Mī-guók guók-huôi téng Niū-iók buăng gáu Philadelphia.
1865 nièng: Mī-guók Hiēng-huák dâ̤ 13 dèu siŭ-céng-áng kăi-sṳ̄ cĭk-hèng, ciā huá-áng ciáng-sék hié-dṳ̀ nù-lâ̤ cié-dô.
1905 nièng: Muāng-chĭng giók-dêng diŏh â siŏh nièng ciáng-sék hié-dṳ̀ kuŏ-gṳ̄ cié-dô.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 7 hô̤:

Sèng 43 nièng: Gū Lò̤-mā diĕk-hŏk-gă Cicero ĭng-ôi ciō-diŏng mì-tì gê̤ṳng-huò-cié-dô, ké̤ṳk Marcus Antonius puái nè̤ng áng-sák.
208 nièng: Chék-pék cĭ Ciéng, Uòng Gái dái-liāng Sŏng Guòng, Làu Bê lièng-mèng gì buô-dôi kĕk huōi siĕu páh iàng Cò̤ Chó̤ gì hāi-gŭng.
1941 nièng: Nĭk-buōng hāik-gŭng săng-mŭk-siŏh-sìng páh gáu Mī-guók Hawaii gì Cĭng-ciō-gē̤ng(dù), ciā sê̤ṳ-giông â̤ dé̤ṳng sáung Tái-bìng-iòng Ciéng-cĕng kăi-sṳ̄ gì biĕu-cé.
1975 nièng: Éng-nà̤ buô-dôi chĭng-liŏh Dĕ̤ng Timor, ī-hâiu ciéng-liāng Dĕ̤ng Timor 25 nièng.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 8 hô̤:

1949 nièng: Dṳ̆ng-huà Mìng-guók gì siū-dŭ téng Nàng-gĭng buăng gáu Dài-báe̤k.
1974 nièng: Hĭ-lé-nà̤ hié-dṳ̀ gŭng-ciō-cié-dô, gāi siàng siŏh ciáh gê̤ṳng-huò-guók.
1980 nièng: The Beatles nguòng-lài gì sìng-uòng John Lennon(dù) diŏh Niū-iók ké̤ṳk nè̤ng kĕk chiŏng tài sī.
1991 nièng: Belarus, Ngò̤-lò̤-sṳ̆ gâe̤ng Ukraine chiĕng-dêng Belovezh Hiĕk-ngiê, giók-dêng gā̤-sáng Sŭ-lièng, sìng-lĭk Dŭk-lĭk Guók-gă Lièng-hăk-tā̤.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 9 hô̤: Tanzania: dŭk-lĭk-nĭk

1425 nièng: Gáu-huòng Martinus 5-sié mêng-lêng găk Bī-lé-sì gióng-lĭk Leuven Tiĕng-ciō-gáu Dâi-hŏk, cuòi sê gĭng-dáng sié-gái siông lĭk-sṳ̄ cô̤i dòng gì tiĕng-ciō-gáu dâi-hŏk.
1961 nièng: Tanganyika téng Ĭng-guók dŭk-lĭk.
1968 nièng: Mī-guók huák-mìng-gă Douglas Engelbart tàu-huòi gŭng-kăi diēng-sê chṳ̄-biĕu(dù), chiĕu-ùng-buōng (Hypertext), dù-hìng ê̤ṳng-hô gái-méng (GUI) dēng-dēng siék-gié.
1968 nièng: Sié-gái Ôi-sĕng Cū-cék sŏng-buó uòng-ciòng gāi-giók tiĕng-huă gāng-niēng, cuòi sê gáu hiêng-câi cī mì-ék siŏh ciáh téng buōng-cék siông miĕk lâi gì ìng-lôi diòng-niēng-bâng.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 10 hô̤:

1817 nièng: Mississippi gă diē Mī-guók.
1936 nièng: Ĭng-guók guók-uòng Edward 8-sié(dù) ôi-lāu tō̤ Mī-guók nè̤ng Wallis Simpson có̤ lâu-mā gó-chṳ̄ tó̤i-ôi, ĭ iâ sê Ĭng-guók lĭk-sṳ̄ siông tàu ciáh ciō-dông tó̤i-ôi gì guók-uòng.
1948 nièng: Lièng-hăk-guók huák-buó Sié-gái Ìng-guòng Sŏng-ngiòng.
1997 nièng: Kazakhstan ciŏng siū-dŭ téng Almaty buăng gáu Astana.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 11 hô̤:

220 nièng Háng Hióng-dá̤ ciŏng huòng-dá̤ gì ôi niông ké̤ṳk Cò̤ Pī(dù). Cò̤ Pī gióng-lĭk Cò̤-ngôi, Dĕ̤ng-háng miĕk-uòng, Săng-guók Sì-dâi kăi-sṳ̄.
316 nièng: Sèng-diêu ciéng-liāng Diòng-ăng (gĭng-dáng gì Să̤-ăng), ciŏng Céng Mīng-dá̤ niăh kó̤, Să̤-céng miĕk-uòng.
1996 nièng: Dūng Gióng-huà dŏng-sōng Hiŏng-gē̤ng Dĕk-biék Hèng-céng-kṳ̆ tàu ciáh hèng-céng diōng-guăng.
2000 nièng: Gŏ̤ Hèng-giông dáik gáu Nobel Ùng-hŏk Ciōng.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 12 hô̤:

1787 nièng: Pennsylvania gă diē Mī-guók.
1911 nièng: Ĭng-guók liāng Éng-dô ciŏng siū-dŭ téng Calcutta buăng gáu Delhi.
1915 nièng: Dṳ̆ng-huà Mìng-guók dâi-cūng-tūng Uòng Sié-kāi sŏng-buó cê-gă sê huòng-dá̤, guók-hô̤ gāi có̤ Dṳ̆ng-huà Dá̤-guók, kī nièng-hô̤ "Hùng-hiēng" (洪憲).
1936 nièng: Ciōng Gái-sĭk diŏh Să̤-ăng ké̤ṳk Diŏng Hŏk-liòng(dù), Iòng Hū-siàng niăh kī lì (Să̤-ăng Sê̤ṳ-biéng).

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 13 hô̤: Dṳ̆ng-guók: Nàng-gĭng Duâi Dù-sák Sī-ciā Guók-gă Gŭng-gié Nĭk

1577 nièng: Ĭng-guók hāi-chĕk Francis Drake kăi-sṳ̄ kuàng-giù lṳ̄-hèng.
1937 nièng: Nĭk-buōng ciéng-liāng Dṳ̆ng-huà Mìng-guók gì siū-dŭ Nàng-gĭng, cĭ-hâiu tài sī cêng sâ̤ sê̤ṳ-bĭng gâe̤ng báh-sáng (Nàng-gĭng Duâi Dù-sák).
1949 nièng: Ī-sáik-liĕk ngiê-huôi giók-dêng ciŏng siū-dŭ buăng gáu Ià-lô-sák-lēng.
2003 nièng: Mī-guók bĭng găk Iraq gì Tikrit niăh diŏh Saddam Hussein(dù).

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 14 hô̤:

1408 nièng: Dṳ̆ng-guók lĭk-sṳ̄ có̤i duâi gì báik-kuŏ-ciòng-cṳ̆ «Īng-lŏk Dâi-diēng» (dù) piĕng hō̤.
1819 nièng: Alabama gă diē Mī-guók.
1900 nièng: Dáik-guók ŭk-lī-hŏk-gă Max Planck tì-chók Planck Háik-tā̤ Hŭk-siâ Dêng-lŭk, ĭ giéng-gáe̤k nèng-liông sê ī liông-cṳ̄ gì hìng-sék huák-chók diêng-cṳ̀ hŭk-siâ.
1911 nièng: Nò̤-ŭi mŏk-hiēng-gă Roald Amundsen dái gì mŏk-hiēng-dôi sê tàu siŏh piĕ gáu nàng-gĭk-diēng gì nè̤ng.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 15 hô̤:

1791 nièng: Mī-guók Hiēng-huák dâ̤ 1 gáu dâ̤ 10 dèu siŭ-céng-áng dái gáu piĕ-cūng, cī gūi ciáh huák-áng hăk lā̤ hô̤ có̤ Mī-guók Guòng-lé Huák-áng.
1891 nièng: Mī-guók tā̤-ṳ̆k sĭng-săng James Naismith(dù) tì-chók páh lài-giù gì siŏng-guăng giĕ-cáik.
1945 nièng: Ciéng-liāng Nĭk-buōng gì Mèng-gŭng Có̤i-gŏ̤ Sṳ̆-lêng-buô (GHQ) huák-buó mêng-lêng, hié-dṳ̀ Nĭk-buōng gì guók-gă sìng-dô̤ tā̤-cié.
1970 nièng: Sŭ-lièng gì tái-kŭng táng-chiák-ké Venera 7 dĕng-lṳ̆k Gĭng-sĭng, cuòi sê tàu ciáh găk gì-tă giàng-sĭng dĕng-lĭ̤k gì tái-kŭng táng-chiák-ké.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 16 hô̤:

755 nièng: Ăng Sṳ̄ cĭ luâng: Dòng-dièu ciŏng-gŭng Ăng Lṳ̆k-săng cô̤-huāng.
1598 nièng: Mìng-dièu gâe̤ng Dièu-siēng lièng-gŭng diŏh Noryang páh iàng Nĭk-buōng hāi-gŭng, Dĭng-iū Câi-luâng giék-sók.
1653 nièng: Ĭng-guók gì Oliver Cromwell dŏng-sōng „Hô-guók-gŭng“, gióng-lĭk Ĭng-gáik-làng Gê̤ṳng-huò-guók.
1773 nièng: Sĕk-săng Sĭk-mìng-dê gì gṳ̆-mìng bók-muāng Ĭng-guók céng-hū ṳ̄ng-hṳ̄ Ĭng-guók Dĕ̤ng Éng-dô Gŭng-sĭ dṳ̆k-ciéng dà-niŏh gì mâiu-ĭk, ciŏng ciā gŭng-sĭ hâ lì gì dà-niŏh biáng gáu hāi lā̤ kó̤ (Boston Dà-niŏh Sê̤ṳ-giông, dù).

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 17 hô̤:

1819 nièng: Lá-dĭng Mī-ciŭ gáik-mêng-gă Simón Bolívar găk Ciudad Bolívar sŏng-buó téng Să̤-băng-ngà dŭk-lĭk, gióng-lĭk Duâi Colombia Gê̤ṳng-huò-guók.
1888 nièng: Muāng-chĭng găk Săng-dĕ̤ng Ŭi-hāi sìng-lĭk Báe̤k-iòng Cūi-gŭng.
1903 nièng: Mī-guók gĕ̤ng-tiàng-sṳ̆ Wright hiăng-diê găk North Carolina uòng-sìng ìng-lôi tàu huòi ô dông-lĭk gì hĭ-gĭ gì buŏi-hèng(dù).
2010 nièng: Tunisia siŏh ciáh miàng-cê hô̤ lā̤ Mohamed Bouazizi gì gă̤-dŏng bà̤-tăng gì nè̤ng ĭng-ôi gīng-chák niā ĭ, cêu găk céng-hū muòng-kāu bóng-huōi siĕu sī cê-gă. Ciā dâi-gié īng-kī Ā-lá-báik cĭ Chŭng, cêng sâ̤ Ā-lá-báik guók-gă céng-hū lŏ̤h-dài.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 18 hô̤:

1271 nièng: Mùng-gū Dá̤-guók gì khan Kublai ciŏng guók-miàng gāi siàng "Dâi-nguòng" (大元), gióng-lĭk Nguòng-dièu.
1892 nièng: Ngò̤-lò̤-sṳ̆ cáuk-ké̤ṳk-gă Pyotr Ilyich Tchaikovsky siā gì Bă-lūi-ū-kiŏk Hŏk-tò̤ kìng-giāng tàu huòi găk Sankt-Peterburg gì Mariinsky Kiŏk-iêng iēng-chók.
1916 nièng: Dâ̤-ék-ché̤ṳ Sié-gái Dâi-ciéng, Huák-guók buô-dôi găk Verdun páh iàng Dáik-guók(dù), sĕ̤ng-huŏng dŭ-liāng sĕ̤ng--kó̤ 30.6 uâng, siŏng 40.3 uâng nè̤ng.
1961 nièng: Éng-dô buô-dôi ciéng-liāng Buò-dò̤-ngà liāng Éng-dô, ciŏng ĭ gāi siàng Éng-dô gì Goa.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 19 hô̤:

1154 nièng: Huák-guók gì Anjou Báik-ciŏk Henry 2-sié(dù) găk Lùng-dŭng dĕng-gĭ có̤ Ĭng-gáik-làng gì guók-uòng, gióng-lĭk Plantagenet Uòng-dièu.
1793 nièng: Huák-guók Gáik-mêng, Napoléon Bonaparte dái-liāng Huák-guók Gáik-mêng-gŭng ciéng-liāng Toulon.
1932 nièng: BBC World Service sìng-lĭk.
1997 nièng: Gă-nā-dâi nè̤ng James Cameron dō̤-iēng gì diêng-īng Titanic siông-éng, ciòng-sié-gái bóng ciā piéng dŭ-liāng mâ 18 é mī-gĭng.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 20 hô̤: Ó̤-muòng huòi-gŭi gé-niêng nĭk

1803 nièng: Gŏng-gé̤ṳ Louisiana mā̤-dê gì dèu-iók, Huák-guók ciáng-sék ciŏng New Orleans iè-gău ké̤ṳk Mī-guók.
1860 nièng: Nàng-báe̤k Ciéng-cĕng, South Carolina tó̤i-chók Mī-guók.
1977 nièng: Nê-gāng-cê(dù) găk Ìng-mìng Nĭk-bó̤ lā̤ ché sāi.
1999 nièng: Buò-dò̤-ngà ciŏng Ó̤-muòng gì ciō-guòng iè-gău ké̤ṳk Dṳ̆ng-huà Ìng-mìng Gê̤ṳng-huò-guók.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 21 hô̤:

69 nièng: Lò̤-mā Nguòng-lō̤-iêng sōng-gṳ̄ Vespasianus có̤ huòng-dá̤.
1620 nièng: Ĭng-guók sùng Mayflower(dù) gáu Mī-ciŭ, găk gĭng-dáng Mī-guók Massachusetts gì Plymouth gióng-lĭk Plymouth Sĭk-mìng-dê.
1937 nièng: Mī-guók Walt Disney Gŭng-sĭ kĕk Grimm dùng-uâ gāi siā siàng gì dông-uâ-piéng Snow White and the Seven Dwarfs găk Los Angeles siông-éng, cuòi sê sié-gái tàu buô dòng dông-uâ-piéng.
1991 nièng: 11 ciáh Sŭ-lièng gă-mèng gê̤ṳng-huò-guók gì liāng-dô-ìng găk Kazakhstan gì Almaty chiĕng-dêng Almaty Sŏng-ngiòng, ciáng-sék sìng-lĭk Dŭk-lĭk Guók-gă Lièng-hăk-tā̤.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 22 hô̤:

880 nièng: Uòng Cò̤ cô̤-huāng buô-dôi ciéng-liāng Lŏk-iòng.
1808 nièng: Dáik-guók cáuk-ké̤ṳk-gă Ludwig van Beethoven(dù) siā gì Dâ̤ 5 hô̤ Gău-hiōng-ké̤ṳk găk Vienna gì An der Wien Kiŏk-iêng tàu huòi iēng-chók, ciā ké̤ṳk iâ ké̤ṳk nè̤ng hô̤ lā̤ "Mêng-ông Gău-hiōng-ké̤ṳk".
1885 nièng: Itō Hirobumi cêu-êng tàu ciáh Nĭk-buōng siū-sióng.
1978 nièng: Dṳ̆ng Gê̤ṳng 11 gái 3 Dṳ̆ng Ciòng Huôi giék-sók, Dâing Siēu-bìng liāng-dô̤ gì Dṳ̆ng-guók Gê̤ṳng-sāng-dōng giók-dêng kăi-sṳ̄ Gāi-gáik Kăi-huóng.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 23 hô̤:

1888 nièng: Hò̤-làng uâ-gă Vincent Willem van Gogh(dù) gâe̤ng Huák-guók uâ-gă Paul Gauguin uŏng-gă ī-hâiu sìng-gĭng-bâing huák-cáuk, kĕk chói-chiŭ-dŏ̤ gák lâi cê-gă cō̤-biĕng gì ngê.
1913 nièng: Mī-guók ciáng-sék gióng-lĭk Lièng-băng Cṳ̆-bê Hiê-tūng.
1990 nièng: Slovenia tŭng-guó gŭng-mìng dàu-piéu, giók-dêng téng Nàng Sṳ̆-lá-hŭ dŭk-lĭk.
2007 nièng: Nepal hié-dṳ̀ guók-uòng Gyanendra Shah, gāi siàng siŏh ciáh gê̤ṳng-huò-guók.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 24 hô̤: Bìng-ăng-iâ

759 nièng: Dòng-dièu sĭ-ìng Dô Hū cāu gáu Sìng-dŭ, diêu diŏh Dô Hū chāu-dòng diē-sié.
1818 nièng: Séng-dáng gŏ̤-ké̤ṳk Bìng-ăng-iâ găk Ó̤-dê-lé Olbendorf gì siŏh ciáh hông-gáu-dòng lā̤ tàu huòi iēng-chióng.
1846 nièng: Ĭng-guók téng Ùng-lài ciéng-liāng Labuan.
1865 nièng: Chăng-gă guó Nàng-báe̤k Ciéng-cĕng gì nguòng-lài Mī-lé-giĕng Lièng-mèng-guók gì sê̤ṳ-bĭng gióng-lĭk Ku Klux Klan(dù).

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 25 hô̤: Séng-dáng-cáik

800 nièng: Charlemagne(dù) găk Lò̤-mā dĕng-gĭ có̤ Sìng-séng Lò̤-mā Dá̤-guók huòng-dá̤.
1066 nièng: Cĭng-hók-ciā William găk Lùng-dŭng dĕng-gĭ có̤ Ĭng-gáik-làng guók-uòng.
1758 nièng: Gŏng-gé̤ṳ Edmond Halley gì ê̤ṳ-cháik, Johann Georg Palitzsch guăng-cháik gáu siŏh lăk chēng-chiū-sĭng, ciā sĭng cêu sê Halley Chēng-chiū-sĭng.
1991 nièng: Mikhail Gorbachev sṳ̀ kó̤ Sŭ-lièng cūng-tūng cék-ô.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 26 hô̤: Cáik-lā̤-nĭk

1898 nièng: Huák-guók kuŏ-hŏk-gă Pierre Curie gâe̤ng Marie Curie lâu-gŭng-mā sŏng-buó huák-hiêng huá-hŏk nguòng-só lòi.
1991 nièng: Sŭ-lièng Có̤i-gŏ̤ Sŭ-mì-ăi sŏng-buó Sŭ-lièng ciáng-sék gāi-tā̤.
2004 nièng: Éng-nà̤ hô-gê̤ṳng gì Éng-dô-iòng ĭng-ôi dê-cīng huák-sĕng duâi-hāi-lâung, sĕng--kó̤ 30 uâng nè̤ng, siŏng 51 uâng nè̤ng (2004 nièng Éng-dô-iòng Dê-cīng, dù).
2019 nièng: Sié-gái tàu huòi huák-hiêng COVID-19.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 27 hô̤:

531 nièng: Hagia Sophia(dù) kī hō̤.
1945 nièng: Gŏng-gé̤ṳ Bretton Woods Hiĕk-ngiê, Guók-cié Huó-bê Gĭ-gĭng Cū-cék găk Mī-guók Washington, D.C. sìng-lĭk.
1949 nièng: Hò̤-làng ciáng-sék sìng-nêng Éng-nà̤ dŭk-lĭk.
1979 nièng: Sŭ-lièng chĭng-liŏh Afghanistan, ciŏng Afghanistan liāng-dô̤-ìng Hafizullah Amin tài sī.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 28 hô̤:

1065 nièng: Ĭng-guók Lùng-dŭng gì Westminster Siŭ-dô̤-iêng kī hō̤.
1767 nièng: Taksin diŏh Thonburi dĕng-gĭ có̤ Sièng-lò̤ (Tái-guók) guók-uòng.
1857 nièng: Dâ̤ 2 ché̤ṳ Ă-piéng Ciéng-cĕng, Ĭng-guók gâe̤ng Huák-guók lièng-gŭng páh Guōng-ciŭ(dù), dâ̤ nê gĕ̤ng ciéng-liāng ciā siàng-chê.
1929 nièng: Dṳ̆ng-guók Gê̤ṳng-sāng-dōng liāng-dô̤ gì Dṳ̆ng-guók Gĕ̤ng-nùng È̤ng-gŭng găk Hók-gióng Siông-hòng gì Kŭ-chèng-déng kŭi-huôi, káuk-nêng Mò̤ Dĕk-dŭng găk buô-dôi dài-dŏng gì liāng-dô̤ dê-ôi (Kŭ-chèng Huôi-ngiê).

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 29 hô̤:

1845 nièng: Texas gă diē Mī-guók.
1890 nièng: Mī-guók buô-dôi găk Wounded Knee huák-dông cĕng-dó̤i nguòng-cê̤ṳ-mìng Lakota Cŭk gì dù-sák.
1911 nièng: Bogdo Khan sŏng-buó Nguôi Mùng-gū téng Dṳ̆ng-guók dŭk-lĭk, gióng-lĭk Dâi-mùng-gū-guók.
1968 nièng: Nàng-gĭng Diòng-gĕ̤ng Dâi-giò(dù) giàng ké-chiă gì buô-hông ciáng-sék tŭng-chiă.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 30 hô̤:

1922 nièng: Ngò̤-lò̤-sṳ̆, Ukraine, Belarus gâe̤ng Nguôi Caucasia lièng-hăk kī lì biéng-siàng siŏh ciáh lièng-mèng guók-gă: Sŭ-lièng.
1970 nièng: Dṳ̆ng-guók găk Hù-báe̤k Ngì-chiŏng kăi-sṳ̄ kī Gák-ciŭ-bá.
1999 nièng: Lièng-giék Â-muòng-dō̤ gâe̤ng Hāi-chŏng gì Â-muòng Hāi-chŏng Dâi-giò(dù) kī hō̤.
2002 nièng: Dṳ̆ng-guók sìng-gŭng huák-siâ Sìng-ciŭ 4 hô̤ tái-kŭng-sùng.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

． ↓ Ché̤ṳ siŏh ché̤ṳ ． ↓ Tō̤-lâung ． ↓ Siŭ-gāi．

12 nguŏk 31 hô̤:

1600 nièng: Ĭng-gáik-làng nṳ̄-uòng Elizabeth 1-sié(dù) ké̤ṳk Ĭng-guók Dĕ̤ng Éng-dô Gŭng-sĭ mâiu-ĭk gì dŭk-ciéng dĕk-guòng.
1939 nièng: Ó̤-dê-lé gì Wiener Philharmoniker găk Vienna gì Musikverein gṳ̄-bâing tàu diòng Sĭng-nièng Ĭng-ngŏk-huôi, cī-hŭi sê Clemens Krauss.
1963 nièng: Dṳ̆ng-hĭ Lièng-băng gāi-tā̤, hŭng-liĕk siàng Zimbabwe, Zambia, Malawi 3 ciáh guók-gă.
1999 nièng: Mī-guók ciŏng Panama Ông-ò̤ gì ciō-guòng iè-gău ké̤ṳk Panama.

gò̤-lòng nguŏk – gó sâ̤

Wikipedia:Dŏng-nièng gĭng-dáng/12 nguŏk

12 nguŏk nĭk-lĭk

Áng nguŏk káng:

12 nguŏk duâi-dâi

Dô̤-hòng chái-dăng